THUỐC NAM VƯỜN NHÀ CHO NGƯỜI BỆNH GAN
Con người ngày càng giàu có lại càng biết hưởng thụ, những cuộc vui chơi nhậu nhẹt cứ kéo dài mãi không chỉ trong những ngày lễ tết. Uống nhiều rượu bia, ăn nhiều thực phẩm đóng hộp đồ chiên xào dầu mỡ khiến lá gan phải làm việc quá mức. Rất nhiều cây thuốc nam được biết đến có tác dụng giải độc, bảo vệ gan hiệu quả như Cà gai leo, Diệp hạ châu… và nhiều cây thuốc nam ít được biết đến nhưng tác dụng rất hiệu quả như Cỏ nhọ nồi, Dứa dại… chúng ta cùng tìm hiểu về chúng nhé!
1. Cỏ nhọ nồi
Có tên khoa học Eclipta prostrata, khi vò nát cây tươi sẽ thấy ra nước màu đen nên còn được gọi là Cỏ mực. Đông y còn có tên Hạn liên thảo do quả có hình đài như sen. Hạn liên thảo có vị ngọt, chua, tính lương, quy kinh can thận, có tác dụng bổ can thận âm, thanh can nhiệt.
Dân gian dùng cỏ nhọ nồi rất nhiều để chữa sốt cao (giã cây và lá tươi uống hàng ngày), chữa chảy máu (phơi khô sao cháy cỏ nhọ nồi phối hợp cùng hoa hòe, trắc bá sắc uống), bồi bổ cơ thể… Và tác dụng ít người biết đến đó là giải độc gan, hỗ trợ điều trị viêm gan, xơ gan, gan nhiễm mỡ.
Tại Ấn Độ, Pakistan có nhiều đề tài nghiên cứu về cỏ nhọ nồi, nổi bật là “Nghiên cứu tác dụng bảo vệ lá gan của cỏ nhọ nồi” do tác giả Singh và cộng sự công bố trên tạp chí “Y sinh và dược vật học” năm 2001. Qua nghiên cứu chứng minh được công dụng bảo vệ gan, phòng và điều trị xơ gan của cỏ nhọ nồi rất tốt.
Còn tại Việt Nam năm 2013 có đề tài: “Nghiên cứu tác dụng của cỏ nhọ nồi trên mô hình tổn thương gan” của Lê Thị Hải Yến, Phạm Thị Vân đã kết luận: Cao cỏ nhọ nồi có tác dụng bảo vệ gan thông qua việc hạn chế tăng men gan và trọng lượng gan, đồng thời cỏ nhọ nồi cũng hạn chế được một phần tổn thương gan. Cây cỏ nhọ nồi tại Việt Nam cũng có tác dụng tương tự với các cây cỏ nhọ nồi tại các quốc gia khác trên thế giới.
2. Cây dứa dại
Tên khoa học là Pandanus odoratissium L.F. thuộc họ Dứa dại Pandaceae. Là loại cây mọc hoang ở nhiều vùng trong nước ta, trên các bãi cát ẩm, dọc ven bờ suối, bờ sông ngòi. Tác dụng mọi người biết đến nhiều là tác dung thanh nhiệt, giải độc, nên nó được chế biến thành trà và bán rất rộng rãi.
Theo đông y lá dứa có vị đắng, cay, thơm, có công năng sát khuẩn thanh nhiệt, hóa đờm lợi niệu. Rễ dứa dại có vị ngọt, tính mát tác dụng lương huyết, lợi tiểu, tiêu độc trừ đàm được dùng trị cảm mạo, phát sốt, viêm gan, xơ gan cổ trướng. Ngoài ra còn dùng quả trị lỵ.
Một vài nghiên cứu về cây dứa dại nổi bật như Viện nghiên cứu Ung thư Rumbaugh Goodwin đã khẳng định Bromelain – 1 loại enzyme chiết xuất từ dứa, có tác dụng chống ung thư. Tại Việt Nam đã chiết xuất thành công cao Lophandanum từ dịch chiết lên men của Dứa dại và Cỏ lá tre có công dụng tốt trong hỗ trợ điều trị bệnh xơ gan. Nghiên cứu đánh giá tác dụng bảo vệ gan của cao Lophandanum do Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Hương thực hiện tại Viện Kiểm nghiệm Thuốc Trung Ương cho thấy: cao Lophandanum có công dụng giúp hạ men gan, ngăn chặn quá trình thoái hóa, hoại tử tế bào gan và bảo vệ cấu trúc nhu mô gan chỉ trong 11 ngày.
3. Nhân trần
Nhân trần có thành phần coumarin, flavone, organic, furans, dầu bay hơi… Theo đông y có vị đắng, ngọt, tính hàn, quy kinh Can, Tỳ, Đởm, Vị; có tác dụng thanh nhiệt giải độc, lợi mật thoái hoàng. Trong dân gian Nhân trần được dùng rộng rãi pha làm trà uống hàng ngày, kết hợp cùng quả la hán sẽ ngon ngọt dễ uống.
Trong trị bệnh các thầy thuốc sẽ phối kết hợp các vị thuốc khác để tăng hiệu quả điều trị bệnh, như điều trị viêm gan thường dùng bài Nhân trần cao thang (Nhân trần, Chi tử, Đại hoàng), Nhân trần ngũ linh tán (Nhân trần, Bạch truật, Trạch tả, Trư linh, Bạch Linh, Quế chi)…
Ngoài các vị trên còn nhiều vị thuốc khác như Mật nhân, Giảo cổ lam, Chè vằng, Cúc hoa…đều tốt cho bệnh gan, mời các bạn tìm hiểu tiếp ở bài sau.
Bác sĩ: Thúy Hường (Thọ Xuân Đường)