CHẨN ĐOÁN TĂNG HUYẾT ÁP
Bệnh tăng huyết áp có trên 90% là tăng huyết áp nguyên phát, vô căn. Số còn lại là tăng huyết áp thứ phát do các nguyên nhân khác nhau. Vì vậy, ngoài việc chẩn đoán bệnh qua số đo huyết áp cần phải khám thực thể và cận lâm sàng để phát hiện nguyên nhân gây bệnh và biến chứng cơ quan đích của tăng huyết áp.
1. Biểu hiện lâm sàng
Bệnh tăng huyết áp thường được phát hiện trong khi khám sức khỏe định kỳ ở những người không có triệu chứng.
Cách tốt nhất để phát hiện và đánh giá bệnh tăng huyết áp là đo huyết áp một cách chính xác; để bệnh nhân ở tư thế ngồi nghỉ ngơi, cánh tay đặt ngang mức tim và đọc kết quả. Cần phải chỉnh băng cuốn máy đo huyết áp phù hợp (băng cuốn bao quanh cánh tay khoảng 80%), bởi có thể đọc chỉ số sai nếu băng cuốn quá chật.
Nên đọc kết quả của 2 lần đo huyết áp, mỗi lần cách nhau 2 phút. Huyết áp tâm thu được ghi nhận khi xuất hiện tiếng Korotkoff (phase I) và huyết áp tâm trương được ghi nhận khi tiếng đập biến mất (phase V).
Một vài bệnh nhân, tiếng Korotkoff không biến mất mà đập đến khi kim chỉ 0mmHg. Trong trường hợp này, khi tiếng Korotkoff thay đổi âm sắc đầu tiên (phase IV) được lấy làm huyết áp tâm trương. Cần phải cẩn thận tránh đọc kết quả huyết áp thấp giả bởi khoảng trống âm, sự biến mất và tái xuất hiện của tiếng Korotkoff trên bệnh nhân tăng huyết áp, có thể tính lên 25mmHg giữa huyết áp thực tế và huyết áp tâm thu đo được. Huyết áp cần phải xác nhận ở 2 cánh tay, và lấy kết quả bên cao hơn.
2. Tiền sử
Khai thác tiền sử bệnh nhân để phát hiện nguyên nhân gây tăng huyết áp thứ phát và chú ý đến những yếu tố góp phần ảnh hưởng đến huyết áp (ví dụ như: thuốc nhỏ mũi chống xung huyết, thuốc uống tránh thai, thuốc làm giảm thèm ăn, cyclosporine, thuốc chống viêm nonsteroid, hormone thyroid ngoại sinh, uống rượu gần đây, caffeine, steroid đồng hóa, ma hoàng và chất kích thích trái phép như cocaine).
Chẩn đoán tăng huyết áp thứ phát cần xem xét các trường hợp sau:
- Tăng huyết áp bắt đầu ở những người dưới 30 tuổi và trên 60 tuổi.
- Tăng huyết áp khó kiểm soát sau khi đã điều trị khởi đầu.
- Tăng huyết áp ổn định trở nên khó kiểm soát.
- Xảy ra cơn tăng huyết áp trên lâm sàng.
- Xuất hiện có dấu hiệu hoặc triệu chứng nguyên nhân thứ phát do hạ kali máu hoặc kiềm chuyển hóa mà không phải do điều trị bằng thuốc lợi tiểu.
- Tăng huyết áp ở người trẻ, cần tìm hiểu tiền sử gia đình có tăng huyết áp theo di truyền Mendel đơn giản.
3. Khám thực thể
Khám thực thể bao gồm khám xét tổn thương cơ quan đích và các nguyên nhân thứ phát của tăng huyết áp bằng cách lưu ý các dấu hiệu của tiếng thổi động mạch cảnh, tiếng T3 hoặc T4, tiếng tim bệnh lý, khiếm khuyết thần kinh, tăng áp lực động mạch cảnh, ran phổi, bệnh võng mạc, mạch đập không đều, thận to hoặc nhỏ, hội chứng cushing và tiếng thổi bụng. Thừa cân/béo phì được đánh giá bằng đo chiều cao, cân nặng hoặc đo chu vi vòng bụng.
4. Chẩn đoán phân biệt
Tăng huyết áp có thể là phần biểu hiện quan trọng của hội chứng cai nghiện thuốc bao gồm rượu, cocaine, thuốc giảm đau opioid. Huyết áp tăng bật trở lại cũng có thể thấy ở những bệnh nhân dừng đột ngột điều trị hạ áp, đặc biệt là dùng thuốc đối kháng β-adrenergic và α2-agonist.
Cocaine và các thuốc giao cảm khác (ví dụ như Amphetamines, Phencyclidine hydrochloride) có thể gây tăng huyết áp trong trường hợp nhiễm độc cấp và các chất này bị dừng đột ngột sau thời gian dài sử dụng. Tăng huyết áp trở nên phức tạp hơn bởi có tổn thương các cơ quan đích khác nhau, như bệnh tim thiếu máu cục bộ, đột quỵ và co giật (động kinh). Phetolamine có tác dụng điều trị trong trường hợp cấp tính, sodium nitroprusside hoặc Nitroglycerin có thể được sử dụng như một thuốc thay thế. Thuốc kháng β-adrenergic cần phải tránh sử dụng vì nguy cơ hoạt hóa hoạt động giao cảm không mong muốn của α-adrenergic, làm tăng huyết áp trầm trọng hơn.
5. Xét nghiệm chẩn đoán
Các xét nghiệm cần làm giúp xác định bệnh nhân có khả năng tổn thương cơ quan đích, giúp đánh giá nguy cơ bệnh tim mạch, và cung cấp căn cứ cho việc giám sát tác dụng không mong muốn của việc điều trị.
- Xét nghiệm nước tiểu.
- Hematocrit.
- Đường huyết tương.
- Kali huyết thanh.
- Creatinine huyết thanh.
- Calci.
- Acid uric.
- Lipid máu lúc đói.
- Điện tâm đồ (ECG).
- Xquang lồng ngực.
- Siêu âm tim có thể có giá trị cho những bệnh nhân nhất định đánh giá chức năng tim hoặc phát hiện ra phì đại thất trái (left ventricular hypertrophi – LVH).
Bác sĩ: Trần Hoàng Quyên – Nguyễn Thùy Ngân (Thọ Xuân Đường)
Theo: The Washington Manual’s of Medical Therapeutics
.gif)
