Đi tìm miền Sâm quý  

Người Việt Nam từ xa xưa chỉ biết đến giá trị của một loài thuốc quý có thể dùng để kéo dài thêm sự sống cho những người đang ở trong tình trạng “thập tử nhất sinh”, và rất cần đến sự có mặt của những người thân ở xa chưa tới kịp để gặp nhau lần cuối. Trường hợp này, người ta cho bệnh nhân ngậm trong mồm một vị thuốc có nguồn gốc từ Triều Tiên gọi là “Nhân sâm”. Củ Nhân sâm bỗng dưng trở thành một vị thuốc quý đắt đỏ mà không phải ai cũng có khả năng được sử dụng. Trong khi đó, ngay trong lòng đất mẹ, trên núi rừng Việt Nam ta cũng có rất nhiều loài cây thuốc quý chẳng kém gì, thậm chí còn hơn cả Nhân sâm, đó chính là Sâm Ngọc Linh.  

 
Sâm Ngọc Linh Việt Nam – Loài sâm tốt nhất thế giới

Sâm Ngọc Linh có nguồn gốc sinh sống ở vùng núi Ngọc Lĩnh Sơn, ngọn núi Tổ của dãy Trường Sơn, đây cũng là ngọn nguồn của rất nhiều sông suối tỏa ra cả 3 nước Đông Dương. Năm 1972, Dược sĩ Đào Kim Long cùng một số cộng sự trên đường đi tìm cây Sâm quý để chữa bệnh cho quân giải phóng ở chiến trường miền Nam. Khi đến Ngọc Lĩnh Sơn ở độ cao chừng 1800m so với mực nước biển thuộc địa phận xã Ngọc Lây, huyện H80 (tên bí mật thời chiến), nay là huyện Tu Mơ rông, tỉnh Kon Tum. Vào hồi 9h ngày 19/3/1973, củ sâm đầu tiên được tìm thấy ở đây. Củ sâm khởi thủy ấy cỡ độ hơn chục năm tuổi, nay vẫn được Dược sĩ Trần Lai, nguyên là Ủy viên Ban Dân y phụ trách dược Khu 5 đang còn lưu giữ.

Chuyện đi tìm cho dân tộc và nền y học Việt Nam cũng như bổ sung cho kho tàng dược liệu của nhân loại một loài sâm quý thật hết sức gian nan. Nhất là trong giai đoạn lịch sử của vùng địa lý có sâm, lúc đó vẫn là vùng có chiến tranh chưa được giải phóng. Ngay cả cái tên cũng phải mang danh bí mật. Ban đầu, vì thấy đặc thù sinh trưởng của củ sâm mang hình đốt như đốt cây trúc (Panax araticculatus), hay sâm K5 (đây là vùng K5 thời chiến), còn nếu gọi tên là sâm Ngọc Lĩnh Sơn (nơi sinh trưởng và tìm ra) thì lại sợ lộ địa điểm dễ bị giặc phát hiện và chiếm cứ. Vì thế, chính dược sĩ Đào Kim Long đã đổi chệch tên thành Sâm Ngọc Linh. Thế là, Sâm Ngọc Linh có mặt từ đó trong hàng ngũ danh mục những cây thuốc quý của Việt Nam.

Sâm Ngọc Linh đã trở thành nguồn tài nguyên vô cùng quý giá, cực kỳ độc đáo của Việt Nam. Theo kết quả những công trình nghiên cứu sau đó cho biết, Sâm Ngọc Linh có hàm lượng Saponin toàn phần và số lượng các hợp chất Saponin đều vượt trội so với sâm Triều Tiên. Cụ thể là 52 Saponin (gấp hơn 2 lần sâm Hàn Quốc) và có hàm lượng thu xuất toàn phần gấp 3 lần sâm Triều Tiên. Sâm Mỹ và sâm Nhật cũng chỉ có 26 Saponin.

Với những đặc tính về giá trị dược lý, về khả năng phòng chống, chăm sóc sức khỏe và điều trị bệnh độc đáo, Sâm Ngọc Linh đã nhận được sự chú ý đặc biệt của vị thầy thuốc trẻ tuổi đang kế thừa một nền Nam y từ Nhà thuốc gia truyền nhiều đời nhất Việt Nam, đó là Tiến sĩ.Lương y Phùng Tuấn Giang - hậu duệ đời thứ 16 của Gia tộc họ Phùng, người phụ trách nhà thuốc Thọ Xuân Đường hiện nay.

Người bảo tồn báu vật thuốc Sâm Ngọc Linh

Sau khi nghiên cứu, tiếp thu và áp dụng các công trình khoa học về dược lý của Sâm Ngọc Linh vào thực nghiệm cụ thể để chữa trị cho người bệnh tại nhà thuốc Thọ Xuân Đường, Tiến sĩ. Lương y Phùng Tuấn Giang đã thấy được tác dụng rất to lớn của Sâm Ngọc Linh như: Nâng cao hệ miễn dịch, chống oxy hóa, phòng chống bệnh ung thư, giảm cholestoron, triglycerid, LDL – CHO và tăng DHL – CHO máu, tăng cường chức năng gan, bảo vệ và phục hồi tế bào gan,…

Tiến sĩ Giang luôn ấp ủ tâm nguyện là phải tôn vinh vị thuốc quý của người Việt và tìm cách giới thiệu Sâm Ngọc Linh ra thế giới. Muốn “tôn vinh” thì phải bảo tồn, muốn “giới thiệu” thì phải sưu tầm và kết hợp với “nhân bản”, bởi vì nhân bản vừa là bảo tồn, vừa là để phát triển. Ông đã tiến hành dưới hai hình thức là “nhân bản ngoài thực địa” và “phiên bản trong tủ trưng bày”.

Với hình thức ngoài thực địa: Ông đã đồng sáng lập Công ty Cổ phần Sâm Ngọc Linh Tu Mơ Rông (đóng tại huyện Đắc Tô, Kon Tum). Công ty đang khai thác trên một diện tích hơn 20 ha tại chính nơi phát tích của Sâm Ngọc Linh là núi Ngọc Lĩnh Sơn xưa. Việc trồng Sâm Ngọc Linh nhằm mục đích bảo tồn, phát triển và đặc biệt là nâng cao chất lượng, đưa Sâm Ngọc Linh trở thành thương hiệu Quốc gia và luôn luôn song hành cùng giá trị chứng nhận chỉ dẫn địa lý về một loài sâm quý.

 
Tiến sĩ Phùng Tuấn Giang cùng thầy Đào Kim Long (người tìm ra Sâm Ngọc Linh Việt Nam) tại vườn sâm trồng ngoài thực địa

Hình thức trong tủ trưng bày: Tại nhà thuốc Gia truyền Thọ Xuân Đường (số 7 khu Thủy Sản, Nhân Chính, Thanh Xuân, Hà Nội), bộ sưu tập Sâm Ngọc Linh của Tiến sĩ Phùng Tuấn Giang đang được đánh giá là bộ sưu tầm chuyên ngành về cây sâm có giá trị và số lượng độc đáo nhất hiện nay, bao gồm hàng nghìn củ sâm với những năm tuổi và trọng lượng khác nhau. Củ ít nhất cũng từ 40 năm, củ cao tuổi nhất là 156 tuổi và trọng lượng nặng nhất là trên 2kg.
 
 

Bộ sưu tầm trưng bày Sâm Ngọc Linh của Tiến sĩ Phùng Tuấn Giang

“Củ Sâm Ngọc Linh lớn nhất thế giới” được Tổ chức Kỷ lục Guness xác lập vào tháng 5/2016 hiện cũng nằm trong bộ sưu tập Sâm của ông, với tuổi đời trên 156 tuổi, cao 80cm, nặng 2,25 kg. Và trước đó, Sâm Ngọc Linh cũng đã từng được Tổ chức Kỷ lục Châu Á xác lập nằm trong 8 đặc sản quà tặng Châu Á.

 
Cận cảnh củ Sâm Ngọc Linh lớn nhất thế giới

Để có được bộ sưu tập Sâm Ngọc Linh như hiện nay, Tiến sĩ Giang đã bỏ rất nhiều công sức, đi tới nhiều địa phương, đặc biệt là những vùng núi rừng hiểm trở của Ngọc Lĩnh Sơn (cái nôi của Sâm Ngọc Linh). Hễ có tin ai ở nơi đây đào được, hoặc đang sở hữu những củ Sâm Ngọc Linh cao tuổi, trọng lượng lớn là ngay lập tức Tiến sĩ Giang đến tận nơi để mua lại bằng được, cho dù là giá rất cao. Năm tháng dài ra thì bộ sưu tập Sâm Ngọc Linh của ông càng nhiều lên về số lượng, càng độc đáo hơn về tuổi đời và trọng lượng của cây.

Việc sưu tập Sâm Ngọc Linh của Tiến sĩ.Lương Y Phùng Tuấn Giang không ngoài một ước nguyện đó là tôn vinh một dược liệu quý hiếm của người Việt và bảo tồn nguồn dược liệu đang có nguy cơ bị mai một do khai thác cạn kiệt. Những củ Sâm có tuổi đời cao nhất và trọng lượng lớn nhất đang nằm trong bộ sưu tập của ông là một cơ duyên nghề nghiệp, cơ duyên ấy xuất phát từ chính tâm huyết của người thầy thuốc trẻ đang có sứ mệnh kế thừa, gìn giữ và phát huy truyền thống chữa bệnh cứu người 400 năm của Gia tộc và nhà thuốc mang tên Thọ Xuân Đường, đây cũng là bảo tồn di sản văn hóa của Y học bản địa Việt Nam./.

(Nguyễn Nguyên Hoài)