Một quốc gia đang “chảy máu sự sống”

Theo nhiều báo cáo quốc tế, mỗi năm thế giới ghi nhận hàng chục triệu ca nạo phá thai. Đó không đơn thuần là những con số lạnh lùng, mà là hàng triệu sự sống bị dừng lại khi chưa kịp cất tiếng khóc đầu tiên.

Việt Nam nhiều năm liền nằm trong nhóm các quốc gia có tỷ lệ phá thai cao ở châu Á. Không chỉ các bạn trẻ vị thành niên và thanh niên còn thiếu kiến thức, nền tảng tâm lý, mà ngay cả nhiều phụ nữ đã lập gia đình cũng buộc phải phá thai vì áp lực kinh tế, điều kiện sống, hoặc chưa được chuẩn bị đầy đủ về sức khỏe sinh sản.

Ít ai nghĩ rằng phía sau một ca phá thai là: Một tử cung bị can thiệp, đôi khi để lại sẹo và ảnh hưởng khả năng sinh sản về sau; một hệ nội tiết và tuyến sữa bị đảo lộn đột ngột; một tâm hồn trải qua khoảng trống, lo âu, dằn vặt; và rộng hơn, là một mắt xích bị đứt trong dòng chảy nòi giống.

Bởi vậy, nạo phá thai không chỉ là một thủ thuật kỹ thuật trong y khoa. Đó là một biến cố tác động lên cơ thể, tâm lý, sức khỏe sinh sản lâu dài của người phụ nữ và xa hơn, chạm đến sự bền vững của cả gia đình và cộng đồng.

Nạo phá thai – không chỉ là một cuộc tiểu phẫu

Trong thực tế lâm sàng, nhiều người xem nạo phá thai như một thủ thuật đơn giản: Thực hiện nhanh, nghỉ ngơi vài hôm là ổn. Nhưng dưới góc nhìn của y học sinh sản và Nam y, cơ thể người phụ nữ phải chịu một cú tác động sâu hơn nhiều: Nội tiết bị đảo lộn đột ngột, niêm mạc tử cung bị tổn thương cơ học, và dòng khí – huyết – thần cũng bị xô lệch.

Một trong những hệ thống chịu ảnh hưởng mạnh nhất chính là tuyến sữa. Từ những tuần đầu của thai kỳ, cơ thể người mẹ đã bắt đầu chuẩn bị cho việc nuôi con: Estrogen, progesteron và prolactin tăng cao; Mô tuyến sữa phát triển, ống dẫn sữa mở rộng, bầu vú căng dần. Khi thai kỳ bị dừng đột ngột, các hormone này không thể giảm tức thì. Vì vậy rất nhiều phụ nữ sau phá thai vẫn gặp tình trạng căng ngực, nặng vú, thậm chí rỉ sữa non.

Đó là dấu hiệu cho thấy tuyến sữa đã được kích hoạt nhưng không có cơ chế bài tiết sinh lý tự nhiên như bú mẹ. Nếu không được hướng dẫn tiêu sữa đúng cách hoặc dùng thuốc ức chế tiết prolactin theo đúng phác đồ, sữa sẽ ứ lại trong mô vú. Tình trạng này dễ dẫn đến viêm tuyến vú, áp-xe, và về lâu dài có thể tạo nền cho u xơ, u nang. Trên nền viêm mạn tính và rối loạn nội tiết lặp đi lặp lại, nguy cơ mắc bệnh lý ác tính ở tuyến vú cũng tăng lên.

Y học hiện đại xem đây là hậu quả của sự mất cân bằng nội tiết kết hợp với tắc nghẽn dòng chảy của tuyến sữa. Nam y diễn giải theo cách riêng: “đàm trọc, huyết ứ kết ở nhũ căn”, tức khí huyết bị ngưng trệ, đàm tích tụ lâu ngày sinh thành khối cứng.

Đáng tiếc là phần lớn phụ nữ sau phá thai không được tư vấn về cách xử lý tuyến sữa. Nhiều người tin rằng cảm giác căng tức sẽ tự biến mất, cho tới khi xuất hiện cục ở vú, đau, hoặc phát hiện u xơ, u nang thì mới đi khám. Lúc ấy, rối loạn nội tiết đã tồn tại âm thầm trong cơ thể nhiều tháng, thậm chí nhiều năm.

Hậu quả của nạo phá thai không chỉ dừng lại ở vú và tử cung

Tử cung – bào cung bị tổn thương

Mỗi lần nạo phá thai là một lần niêm mạc tử cung phải chịu can thiệp trực tiếp. Nếu thực hiện khi thai còn quá nhỏ, hoặc lặp lại nhiều lần trong thời gian ngắn, lớp nội mạc vốn mỏng manh có thể bị cào sước, viêm, thậm chí để lại những dải sẹo. Một số phụ nữ sau thủ thuật gặp tình trạng dính buồng tử cung từng phần hoặc toàn bộ; nhẹ thì kinh nguyệt thưa và ít, nặng hơn có thể dẫn đến vô kinh, giảm khả năng thụ thai hoặc vô sinh thứ phát.

Y học cổ truyền gọi trạng thái này là “huyết lạc, bào cung khuy tổn”: Đường huyết mạch bị đứt đoạn, tử cung suy yếu, khó còn đủ điều kiện để đón và nuôi dưỡng phôi thai. Nói cách khác, ngôi nhà của sự sống bị hư hại, và việc phục hồi hoàn toàn là một quá trình cần thời gian, chăm sóc đúng cách và theo dõi y khoa chặt chẽ.

Tuyến sữa từ “căng nhẹ” thành “u xơ, u nang, nguy cơ ung thư”

Sau phá thai, cơ thể nhiều phụ nữ vẫn tiếp tục tiết prolactin và duy trì hoạt động của tuyến sữa như đang chuẩn bị cho việc nuôi con. Nhưng vì không có em bé để bú và không được hướng dẫn tiêu sữa đúng cách, sữa dễ bị ứ đọng trong mô tuyến.

Dù chỉ bắt đầu từ cảm giác căng tức nhẹ, nếu không xử lý bằng thuốc ức chế tiết sữa hoặc dẫn lưu đúng kỹ thuật, tình trạng này có thể âm thầm kéo dài. Sữa ứ gây viêm nhẹ, rồi viêm mạn, kết hợp với nội tiết thất thường sau phá thai, tạo nền thuận lợi cho nhiều bệnh lý tuyến vú: U xơ tuyến vú; u nang tuyến vú; viêm, tắc tuyến vú kéo dài

Y học hiện đại xác nhận rằng viêm lặp đi lặp lại và rối loạn nội tiết kéo dài có thể làm thay đổi cấu trúc mô tuyến vú, khiến các khối u xơ, u nang dễ hình thành hơn. Tuy nhiên, các nghiên cứu lớn không cho thấy phá thai trực tiếp gây ung thư vú; vấn đề chính nằm ở rối loạn nội tiết kéo dài, tình trạng viêm mạn và chăm sóc tuyến vú không đúng cách.

Nam y thì diễn đạt sâu sắc bằng một hình ảnh quen thuộc: “Khí trệ tắc thì sinh u; huyết ứ lâu thì sinh ung.” Khí, huyết và đàm nếu bị ứ đọng lâu ngày sẽ tụ lại thành khối cứng, chính là nền tảng của các bệnh lý u bướu ở vú. Vì vậy, việc xử lý tuyến sữa đúng thời điểm, theo dõi vú định kỳ và ổn định nội tiết là bước rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe người phụ nữ sau phá thai.

Tâm lý, lương tâm, tâm linh sinh mệnh

Sau nạo phá thai, không ít phụ nữ rơi vào trạng thái xáo trộn tâm lý kéo dài. Nhiều người mất ngủ, dễ giật mình, hay bị ám ảnh về quyết định của mình. Có người rơi vào trạng thái buồn bã, lo âu, thậm chí trầm cảm. Cũng có những phụ nữ không thể gọi tên cảm giác trong lòng chỉ thấy một khoảng trống mơ hồ nhưng đè nặng.

Đây không chỉ là cảm giác tội lỗi hay day dứt. Từ góc độ y học hiện đại, đó là một dạng chấn thương tâm thần, nội tiết. Khi cảm xúc dồn nén kéo dài, trục nội tiết trung tâm (tuyến yên – vùng dưới đồi) dễ bị rối loạn. Điều này có thể lan sang tuyến giáp, buồng trứng và cả tuyến vú, khiến kinh nguyệt thất thường, hormone mất cân bằng, sức khỏe suy giảm.

Nam y nhìn hiện tượng ấy bằng ngôn ngữ rất nhân văn: “thần thương, tâm uất, khí kết” nghĩa là thần trí bị tổn, tâm can uất tắc, khí bị nghẽn lại ở bào cung và vùng ngực. Khi tâm không thông, khí huyết khó mà điều hòa; sự mất cân bằng ấy lan ra khắp cơ thể và để lại những hệ quả khó lường nếu không được chăm sóc kịp thời.

Ở hai góc nhìn khác nhau, Tây y và Nam y đều gặp nhau ở một điểm: tổn thương tâm lý là thật, và ảnh hưởng lên cơ thể cũng là thật. Đây là phần cần được nâng niu và chữa lành nhất sau phá thai.

Vì sao chúng ta “dễ dàng” phá thai?

Giáo dục giới tính thiếu nền đạo đức, thiếu chiều sâu sinh mệnh

Giáo dục giới tính của chúng ta nhiều năm qua chủ yếu tập trung vào kỹ năng: cách dùng bao cao su, cách tránh thai, cách xử lý khi mang thai ngoài ý muốn. Điều đó cần thiết, nhưng chưa đủ. Thanh thiếu niên được hướng dẫn về kỹ thuật, nhưng lại thiếu nền tảng hiểu biết sâu hơn về giá trị của sự sống, về trách nhiệm khi bước vào quan hệ tình dục, và về những hệ lụy sinh học, tâm lý, xã hội gắn với hành vi sinh sản.

Khi tình dục được tách khỏi tình yêu, sự gắn bó và trách nhiệm, phá thai dễ bị nhìn như một “cách giải quyết” thay vì một biến cố ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất, tinh thần và tương lai sinh sản của người phụ nữ. Thiếu nền đạo đức sống, thiếu giáo dục cảm xúc và thiếu hiểu biết về sinh mệnh khiến nhiều bạn trẻ không lường hết mức độ nghiêm trọng của quyết định ấy. Hệ quả là một vấn đề vừa mang tính y học, vừa mang chiều kích nhân văn sâu xa, lại bị giản lược thành một thủ thuật kỹ thuật đơn thuần.

Áp lực gia đình, xã hội và nỗi sợ bị phán xét

Rất nhiều cô gái lựa chọn phá thai không phải vì họ thiếu tình thương với đứa trẻ, mà vì họ bị dồn vào góc của nỗi sợ: sợ cha mẹ trách mắng, sợ bạn trai rời bỏ, sợ ánh mắt và lời đàm tiếu của hàng xóm, đồng nghiệp, bạn bè.

Trong khi đó, xã hội lại có xu hướng phán xét nặng nề phụ nữ mang thai trước hôn nhân, nhưng lại tỏ ra khá thờ ơ trước hậu quả sức khỏe và tâm lý mà một ca phá thai để lại. Đây là nghịch lý khiến người phụ nữ chịu tổn thương kép: bị áp lực đạo đức bủa vây một phía, và bị ảnh hưởng sức khỏe, thể chất, tinh thần ở phía còn lại.

Dưới góc nhìn y học và nhân văn, việc để nỗi sợ dẫn dắt những quyết định liên quan đến sinh sản cho thấy một khoảng trống lớn trong hỗ trợ gia đình, giáo dục cảm xúc và hệ thống tư vấn cho phụ nữ trẻ.

Chữa lành – không chỉ bằng thuốc, mà bằng từ bi và trí huệ

Đối với người phụ nữ đã từng phá thai

Người từng trải qua nạo phá thai cần được chăm sóc một cách toàn diện, từ cơ thể đến cảm xúc.

Về sức khỏe sinh sản, tử cung sau can thiệp cần thời gian để phục hồi. Những biện pháp Nam dược hoạt huyết, hóa ứ, ôn kinh có thể hỗ trợ quá trình làm sạch huyết ứ và giúp nội mạc tái tạo tốt hơn, nhưng phải được sử dụng dưới sự hướng dẫn của thầy thuốc.

Tuyến sữa và tuyến vú cũng cần được quan tâm. Nếu có dấu hiệu căng tức hoặc tiết sữa sau thủ thuật, phụ nữ nên được bác sĩ tư vấn thuốc ức chế tiết prolactin hoặc hướng dẫn tiêu sữa đúng cách. Việc chườm ấm nhẹ nhàng và theo dõi vú định kỳ giúp hạn chế ứ tắc, giảm nguy cơ u xơ, u nang hình thành về sau.

Bên cạnh thể chất, tâm lý mới là phần dễ bị bỏ quên nhất. Thiền, cầu nguyện, viết nhật ký, hoặc những cuộc đối thoại chân thật với chính mình có thể giúp giải tỏa cảm xúc dồn nén. Biến nỗi đau thành động lực để chăm sóc bản thân tốt hơn cũng là một cách chữa lành.

Trong Nam y có những phép trị như “dưỡng huyết, an thần, giải kết, hồi dương khí”, kết hợp trị liệu tâm lý hiện đại, giúp người phụ nữ lấy lại cân bằng, buông được cảm giác nặng nề và bước tiếp vững vàng hơn.

Đối với thanh thiếu niên

Việc giáo dục cho thanh thiếu niên không thể chỉ dừng lại ở kỹ năng tránh thai. Các em cần hiểu rằng giữ gìn cơ thể và bảo vệ năng lượng sinh sản chính là gìn giữ tương lai của chính mình và của thế hệ sau.

Giáo dục giới tính vì thế phải gắn với giá trị sống: biết yêu thương, biết trách nhiệm, biết hậu quả sinh học, tâm lý, xã hội của mỗi hành vi liên quan đến tình dục và sinh sản. Khi những kiến thức này đi cùng với sự trưởng thành về cảm xúc và đạo đức, thanh thiếu niên mới có thể đưa ra lựa chọn đúng đắn và tôn trọng sự sống ngay từ sớm.

Đối với cộng đồng và hệ thống y tế

Cộng đồng và ngành y cần đóng vai trò chủ động hơn trong việc hỗ trợ phụ nữ sau phá thai. Những phòng tư vấn kết hợp giữa Nam y và tâm lý học có thể giúp phụ nữ được chăm sóc toàn diện, từ thể chất đến tinh thần.

Song song với đó, cần xây dựng một chương trình chuyên biệt về “Chăm sóc sau phá thai, bảo vệ sức khỏe vú và tử cung”, trong đó hướng dẫn rõ ràng các bước thiết yếu: tiêu sữa đúng cách và an toàn, theo dõi những thay đổi ở tuyến vú, chăm sóc và phục hồi tử cung, cũng như lấy lại sức lực và cân bằng nội tiết.

Khi hệ thống y tế cung cấp được những kiến thức này một cách khoa học và nhân văn, phụ nữ sẽ không còn phải tự xoay xở trong giai đoạn nhạy cảm nhất của cơ thể.

Từ “phá thai” đến “tôn trọng sự sống” – một bước tiến văn minh

Một xã hội văn minh không phải là nơi phá thai trở nên thuận tiện hơn, mà là nơi phụ nữ ít phải phá thai hơn. Điều đó chỉ xảy ra khi con người được giáo dục đầy đủ, tình yêu đi kèm trách nhiệm, phụ nữ được bảo vệ và đồng hành, và sự sống dù nhỏ bé đến đâu cũng cần được đặt vào đúng giá trị của nó.

Nạo phá thai là một thực tế y học, nhưng không bao giờ nên trở thành lựa chọn quen thuộc của xã hội. Chúng ta cần nhìn thẳng vào hậu quả thể chất mà thủ thuật này gây ra cho tử cung, tuyến sữa, tuyến vú và hệ nội tiết; đồng thời nhìn sâu hơn vào những tổn thương tâm lý, tinh thần có thể kéo dài nhiều năm. Và quan trọng hơn cả, phải thấy được tác động âm thầm nhưng bền bỉ của thực trạng này lên sức khỏe sinh sản và tương lai nòi giống.

Khi hiểu đầy đủ như vậy, chúng ta mới thật sự đi từ tư duy “xử lý hậu quả” sang một cách tiếp cận trưởng thành hơn: dưỡng sinh hệ sinh sản, trân trọng sự sống, và bảo vệ nền tảng sinh mệnh của dân tộc.

Góc Nam y tư vấn

Với phụ nữ sau phá thai, việc chăm sóc đúng cách ngay từ đầu sẽ giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn và hạn chế các rối loạn kéo dài.

Trước hết, cần khám lại tử cung và tuyến vú theo lịch hẹn để theo dõi những thay đổi bất thường. Nếu có tình trạng căng ngực hay tiết sữa, nên được bác sĩ hướng dẫn dùng thuốc tiêu sữa hoặc ức chế tiết prolactin; tuyệt đối không để tự hết vì dễ dẫn đến ứ tắc và viêm tuyến vú.

Về Nam dược, các vị thuốc hoạt huyết, ôn kinh, hóa ứ như ích mẫu, ngải cứu, hương phụ, quế chi… có thể hỗ trợ tử cung phục hồi và điều hòa khí huyết, nhưng cần sử dụng theo chỉ định của thầy thuốc. Kết hợp chườm ấm vùng bụng dưới và vùng vú, tránh lạnh và không bó ngực quá chặt để giảm nguy cơ tắc sữa và đau vú.

Tâm lý cũng cần được chăm sóc tế nhị. Hãy cho phép bản thân buồn và giải tỏa thay vì kìm nén. Thiền mỗi ngày 10–15 phút, hít thở sâu và đều, có thể giúp ổn định cảm xúc và nội tiết. Nhiều phụ nữ tìm thấy sự nhẹ nhõm khi gửi lời cảm ơn, xin lỗi đến sinh linh đã rời đi và tự nhắc mình sống tốt hơn, đây cũng là một cách chữa lành từ bên trong.

Hành động nhỏ cho nòi giống Việt

Bảo vệ sự sống và sức khỏe sinh sản không phải là điều gì xa vời. Nó bắt đầu từ những hành động rất giản dị trong đời sống mỗi người:

Chúng ta có thể dạy trẻ biết quý trọng sự sống ngay từ nhỏ, để các em lớn lên với ý thức về trách nhiệm và tình thương.

Gia đình, nhà trường và xã hội cũng cần bớt phán xét, nhiều thấu hiểu hơn, để những sai lầm không trở thành vết thương kéo dài trong đời một cô gái trẻ.

Với những phụ nữ từng phá thai, điều họ cần là sự hỗ trợ để chữa lành, chứ không phải sự kết tội. Khi được đồng hành đúng cách, họ có thể hiểu sâu hơn về cơ thể mình và trưởng thành hơn từ trải nghiệm ấy.

Một người phụ nữ khỏe mạnh, an nhiên chính là mạch nguồn của tương lai dân tộc. Bởi vậy, trân trọng và bảo vệ sức khỏe sinh sản của họ là trân trọng sức sống của cả nòi giống Việt.

Link báo chí:

https://suckhoecongdongonline.vn/na-o-pha-thai-va-n-de-cu-a-luong-tam-xa-ho-i

TS. Lương y Phùng Tuấn Giang

Chủ tịch – Viện Nghiên cứu Phát triển Y Dược Cổ truyền Việt Nam

Trưởng ban Chuyên môn – Hội Giáo dục Chăm sóc Sức khỏe Cộng đồng Việt Nam

Chủ nhiệm – Nhà thuốc Thọ Xuân Đường