YẾU TỐ DI TRUYỀN TRONG BỆNH LOẠN DƯỠNG CƠ DUCHENNE

Bệnh loạn dưỡng cơ Duchenne là bệnh di truyền liên quan đến nhiễm sắc thể X, bệnh chiếm tỷ lệ 1/3500 bé trai được sinh ra. Loạn dưỡng cơ Duchenne có biểu hiện yếu các cơ vận động, khó khăn khi đi lại và cuối cùng trẻ phải ngồi xe lăn. Vậy nguyên nhân gây bệnh chính xác là do đâu? 

Bệnh loạn dưỡng cơ Duchenne liên kết nhiễm sắc thể giới tính X hay còn gọi là bệnh DMD (Duchenne muscular dystrophy) là bệnh di truyền gen lặn liên kết với giới tính. 

Đây cũng là bệnh thần kinh cơ di truyền phổ biến. Bệnh DMD có đặc trưng là gây suy yếu cơ một cách tuần tiến dẫn đến tàn tật và nặng hơn do bội nhiễm phổi và suy tim. 

1.    Biểu hiện của bệnh loạn dưỡng cơ Duchenne

Bé trai bị giảm vận động, yếu và teo cơ gốc chi đối xứng 2 bên, hai bắp chân bị phì đại. Xét nghiệm men cơ creatinin kinase huyết thanh tăng cao trên 20 lần so với trị số bình thường.  

Các dấu hiệu lâm sàng của bệnh được nhận biết ở giai đoạn trẻ từ 2 đến 3 tuổi. Các bệnh nhân được coi như mắc thể nặng nếu phải ngồi xe lăn, mất khả năng tự đi lại trước tuổi 12.

2.    Cơ sở phân tử của bệnh loạn dưỡng cơ Duchenne

Loạn dưỡng cơ Duchenne là bệnh di truyền lặn liên kết với giới tính. Bản chất của bệnh là do đột biến gen Dystrophin nằm trên cánh ngắn của Nhiễm sắc thể giới tính X (Xp21). 

Gen Dystrophin có kích thước 2500 Kb gồm ít nhất là 79 exon. Sản phẩm của gen Dystrophin là mRNA mã hóa cho protein Dystrophin. Chức năng của  Dystrophin chưa hoàn toàn sáng tỏ nhưng được giả thiết là có tác dụng giữ cho màng sợi cơ được vững chắc. 

Các đột biến có thể xảy ra trên gen là đột biến điểm, đột biến chuyển đoạn, mất đoạn và mất đoạn nhỏ. Mất đoạn là loại đột biến hay gặp nhất, chiếm khoảng 2/3 các đột biến. Đột biến mất đoạn này hay xảy ra trong vùng “hot spots” của gen, chủ yếu từ exon 2 đến 19 và 44 đến 52.  

Nhận biết đột biến mất đoạn của 25 exon đặc hiệu trong vùng “hotspot” có thể phát hiện được 98 % trong tổng số đột biến mất đoạn của gene Dystrophin. 

Việc chẩn đoán xác định bệnh loạn dưỡng cơ là tiền đề và cơ sở cho việc phòng bệnh chủ động bằng tư vấn di truyền, chẩn đoán trước sinh và điều trị bệnh bằng liệu pháp gen trong tương lai. 

3.    Cơ chế di truyền của bệnh loạn dưỡng cơ Duchenne

Bệnh loạn dưỡng cơ là bệnh di truyền liên kết với nhiễm sắc thể giới tính X. Gen gây bệnh là gen lặn. 

-    Ở cá thể nữ 46-XX mang gen bệnh là người có 1 nhiễm sắc thể X mang gen đột biến, họ là những người không có biểu hiện bệnh nhưng lại có 50% khả năng truyền gen đột biến cho con trai hoặc con gái. Một số trường hợp hiếm có thể gặp bé gái có biểu hiện bệnh do bé gái đó chỉ có 1 NST X (Hội chứng Turner – 45-XO), hay do hiện tượng không hoạt động của nhiễm sắc thể X bình thường còn lại của cặp XX. 
-    Ở cá thể nam 46-XY chỉ có 1 nhiễm sắc thể X. Nếu nhiễm sắc thể X mang gen đột biến thì cá thể nam sẽ biểu hiện bệnh. Vì vậy hầu hết bé trai bị bệnh là do người mẹ truyền cho. 

Khi một người phụ nữ bình thường mang gen bệnh DMD thì khi họ mang thai sẽ có các trưởng hợp sau xảy ra: 

25% con gái bình thường không mang gen gây bệnh, 25% con gái bình thường mang gen gây bệnh, 25% con trai bị bệnh loạn dưỡng cơ Duchenne, 25% con trai không bị bệnh

Để chẩn đoán xác định bệnh

Dùng biện pháp phân tích trên gen Dystrophin bằng kỹ thuật Multiplex PCR, hoặc kỹ thuật MLPA.     

Nhà thuốc đông y Thọ Xuân đường sau nhiều năm nghiên cứu về bệnh đã điều trị hiệu quả cho nhiều bé loạn dưỡng cơ Duchenne bằng phương pháp dùng thuốc kết hợp với châm cứu và vận động trị liệu.   

Bác sĩ: Lê Thanh Xuân (Thọ Xuân Đường)