.jpg)
1. Sơ lược về cây quất
Đặc điểm: Cây nhỏ, không gai, cao 1-2 m, tán lá thường tròn đẹp. Lá mọc so le, hình bầu dục hoặc mũi mác, dài 4- 8cm. Hoa màu trắng thơm, mọc riêng lẻ ở kẽ lá. Quả hình cầu, khi chín màu vàng cam.
Mùa hoa: Tháng 11-12. Mùa quả: Tháng 1-2.
Quất có nguồn gốc ở Trung Quốc và Nhật Bản, đã được trồng từ lâu đời để làm cảnh, làm thuốc và lấy quả ăn. Ở Việt Nam, quất chủ yếu được trồng ở ngoại thành Hà Nội và các tỉnh lân cận. Những năm gần đây, quất đã được đưa vào trồng ở miền Nam.
2. Tác dụng chữa bệnh của cây quất
Từ nhiều thế kỷ trước tác dụng chữa bệnh của cây quất đã được các cổ nhân miêu tả lại trong các cuốn sách thuốc của Đông y mà cho đến nay chúng ta vẫn còn sử dụng được như "Bản thảo cương mục" của nhà Y dược học kiệt xuất đời Minh - Lý Thời Trân, "Tùy tức cư ẩm thực phổ" của y gia Vương Mạnh Anh, Kim quỹ yếu lược, Tế sinh phương ...
• Quả quất
Quả quất chứa nhiều pectin 10%( nhiều hơn ở vỏ quất), viatmin C, Fe, Cu. Dịch quả có đường, axit hữu cơ, fortunelin.
Quả quất vừa có thể ăn tươi, làm nước giải khát, gia vị vắt nước ăn với bún, phở, àm mứt, sirô... vừa có tác dụng chữa bệnh. Theo Đông y: Quả quất có vị chua hơi ngọt, tính ôn, quy vào kinh Tỳ, Vị. Công năng: Kiện tỳ, khoan trung hóa đàm, chỉ khái, khai vị.
Trong“Bản thảo cương mục” của Lý Thời Trân ghi lại: Quả quất có tác dụng chữa ngực sườn đầy tức, chống khát, giải chất độc của rượu, chống say rượu, trừ mùi hôi. Vì vậy nó được dùng làm thuốc chữa ho do phong hàn, vùng thượng vị đầy tức, bụng trướng nổi hòn cục, nôn mửa, chán ăn, phụ nữ sau khi sinh nở bị đau bụng hoặc sa dạ con...
- Các bài thuốc từ quả quất
+ Chữa ho: Quả quất chín 10g, hoa hồng bạch 10g, hạt chanh 10g. Tất cả rửa sạch cho vào bát cùng với một ít đường hoặc mật ong, đem hấp cơm trong vòng 15- 20 phút. Nghiền nát để nguội, cho trẻ uống 3 lần trong ngày. Dùng 3-4 ngày.
+ Kích thích tiêu hóa: Quả quất chín 1kg, rửa sạch để ráo nước. Dùng kim châm 5- 6 lỗ vào quả. Cho quất vào lọ cùng với 2kg đường, cứ một lớp quất lại một lớp đường. Đậy kín để trong vòng 7 ngày, được dịch siro quất có màu vàng, mùi thơm. Khi dùng lấy 1-2 thìa to siro quất pha với 100 ml nước đun sôi để nguội khuấy đều uống.
+ Rượu khai vị: Ngâm quả quất với rượu; mỗi 100g quả ngâm với 500ml rượu trắng; ngâm khoảng 2 tuần là có thể dùng được. Hàng ngày trước mỗi bữa ăn uống 15-20ml có tác dụng giúp ăn ngon miệng và chữa đầy trướng bụng, ăn uống khó tiêu.
• Hạt quất:
Hạt chứa pectin 8, 66%, dầu béo 25,5%. có vị chua cay, tính bình, quy kinh Can và Phế. Tác dụng cầm máu, chống nôn. Dùng chữa một số chứng bệnh mắt, viêm họng, tinh hoàn sưng to sa xuống dưới, hạch và tràng nhạc mọc ở cổ...
- Các bài thuốc từ hạt quất:
+ Chữa nôn ra máu: Hạt quất một chén nhỏ, bỏ vỏ, sao vàng, giã nhỏ sắc với 400 ml nước đun sôi để nguội khuấy đều uống.
+ Chữa ho lâu ngày không khỏi: Hạt quất 10g, lá xương bồ 10g, hạt chanh 10g, mật gà đen 1 cái. Tất cả để tươi giã nhỏ, thêm đường, hấp cơm, chia 2- 3 lần uống trong ngày.
• Vỏ quất:
Vỏ quất vị đắng cay, tính ôn, quy kinh Phế, Vị. Có tác dụng chữa ho, tiêu đờm, khai vị (kích thích tiêu hóa).
- Các bài thuốc từ vỏ quất
+ Quất bì trúc nhự thang (Kim quĩ yếu lược): Quất bì 8- 12g, Đại táo 3- 5 quả, Cam thảo 4g, Đảng sâm 12- 16g, Trúc nhự 12- 16g, Sinh khương 8- 12g. Sắc ngày uống ngày 1 thang chia 3 lần.Tác dụng bổ hư điều hòa khí, thanh nhiệt, giáng nghịch cầm nôn. Dùng để chữa chứng vị hư, ghé nhiệt, do bệnh lâu ngày mà vị hư, khí thăng giáng mất điều hòa mà gây nên. Do đó, được dùng để trị nôn mửa lúc có thai, nôn do hẹp môn vị không hoàn toàn, nấc cụt sau phẫu thuật vùng bụng thuộc hội chứng vị hư nhiệt.
+ Trị tiêu chảy: Quất bì 12g, Sinh khương 8g, sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần (Quất Bì Thang - Theo Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).
• Lá quất:
Lá tươi chứa tinh dầu và nhiều vitamin C.Có vị cay đắng, tính hàn, quy kinh Can, Tỳ và Phế. Công năng thư can, khai vị khí (kích thích tiêu hóa), thông phế khí, chỉ ẩu (chống nôn), chỉ nấc, tiêu hạch.
• Rễ quất:
Có vị chua cay, tính ôn.Có tác dụng hành khí, tỉnh tỳ và nhuyễn kiên tán kết, dùng chữa đau dạ dày nôn ra thức ăn; nấc, nghẹn (chứng ách); mụn nhọt và tràng nhạc.
- Các bài thuốc từ rễ quất:
+ Chữa viêm loét dạ dày và tá tràng thể can khí phạm vị: Dùng rễ cây quất cắt từng đoạn nhỏ 30g, dạ dày lợn đã thái miếng 150g. Cho hai thứ vào nồi, thêm nước (hoặc nửa nước nửa rượu) hầm chín, thêm gia vị cho hợp khẩu vị, ăn cả cái lẫn nước.
+ Chữa tiểu tiện nhỏ giọt: Rễ quất 30g, đường phèn 15g; sắc nước uống thay nước trong ngày.
+ Chữa âm nang sưng đau: Rễ quất 60g, chỉ xác 15g, hạt thìa là 30g; sắc với nước, thêm chút rượu vào uống ngày 3 lần.
+ Chữa đại tiện khó khăn, ngực bụng trướng đầy: Dùng quất 50g sắc nước uống trong ngày.
+ Trị sa sinh dục: Rễ quất 90g, Rễ tiểu hồi hương 60g, Hoàng tinh sống 30g, Dạ dày lợn 1 cái. Rửa sạch tất cả các nguyên liệu, sau đó cho vào nồi hầm (cho nửa lượng nước và nửa lượng rượu). Chia làm 2 lần ăn trong ngày.
.gif)
