ÁC MỘNG CỦA PHÁI MẠNH - UNG THƯ TIỀN LIỆT TUYẾN

Bài đăng Tạp chí Người Cao tuổi số 54 (3667) thứ 6 ngày 15/03/2024

Ung thư tuyến tiền liệt là một trong những loại ung thư phổ biến nhất. Nhiều bệnh ung thư tuyến tiền liệt phát triển chậm và chỉ giới hạn trong tuyến tiền liệt, nơi chúng có thể không gây hại nghiêm trọng. Tuy nhiên, trong khi một số loại ung thư tuyến tiền liệt phát triển chậm và có thể cần điều trị tối thiểu hoặc thậm chí không cần điều trị, thì các loại khác lại phát triển mạnh và có thể lây lan nhanh chóng.

Tuyến tiền liệt là gì?

Tuyến tiền liệt là một phần của hệ thống sinh sản nam giới, bao gồm dương vật, tuyến tiền liệt, túi tinh và tinh hoàn. Tuyến tiền liệt nằm ngay dưới bàng quang và phía trước trực tràng. Nó có kích thước bằng quả óc chó và bao quanh niệu đạo (ống dẫn nước tiểu ra khỏi bàng quang). Nó tạo ra chất lỏng tạo nên một phần của tinh dịch.

Khi một người đàn ông già đi, tuyến tiền liệt có xu hướng tăng kích thước. Điều này có thể khiến niệu đạo bị thu hẹp và giảm lưu lượng nước tiểu. Điều này được gọi là tăng sản tuyến tiền liệt lành tính và nó không giống như ung thư tuyến tiền liệt. Đàn ông cũng có thể có những thay đổi khác ở tuyến tiền liệt mà không phải là ung thư.

Ung thư tiền liệt tuyến là dạng ung thư khởi phát ở tuyến này, khi tế bào phát triển mất kiểm soát và dần dần hình thành khối u xâm chiếm không gian tế bào khỏe mạnh.

Các yếu tố nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt

Các yếu tố rủi ro phổ biến nhất bao gồm:

– Tuổi: Nguy cơ của bạn tăng lên khi bạn già đi. Bạn có nhiều khả năng được chẩn đoán hơn nếu bạn trên 50 tuổi. Khoảng 60% trường hợp ung thư tuyến tiền liệt xảy ra ở những người trên 65 tuổi.

– Chủng tộc và sắc tộc: Bạn có nguy cơ cao hơn nếu bạn là người da đen hoặc gốc Phi. Bạn có nhiều khả năng phát triển ung thư tuyến tiền liệt có nhiều khả năng lây lan. Bạn cũng có nguy cơ mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt hình thành trước 50 tuổi.

– Tiền sử gia đình mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt: Bạn có nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt cao gấp hai đến ba lần nếu một thành viên thân thiết trong gia đình mắc bệnh này.

– Di truyền học: Bạn có nguy cơ cao hơn nếu mắc hội chứng Lynch hoặc nếu bạn thừa hưởng gen đột biến (đã thay đổi) có liên quan đến tăng nguy cơ ung thư vú (BRCA1 và BRCA2 ).

Một số nghiên cứu đã xác định các yếu tố nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt khác, nhưng bằng chứng còn chưa thống nhất. Các yếu tố rủi ro tiềm ẩn khác bao gồm:

– Hút thuốc.

– Viêm tuyến tiền liệt.

– Có chỉ số BMI > 30 (béo phì).

– Nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục (STIs).

– Tiếp xúc với chất độc màu da cam (một chất hóa học được sử dụng trong chiến tranh Việt Nam).

Triệu chứng

Ung thư tuyến tiền liệt có thể không gây ra dấu hiệu hoặc triệu chứng nào trong giai đoạn đầu.

Ung thư tuyến tiền liệt tiến triển hơn có thể gây ra các dấu hiệu và triệu chứng như:

– Rắc rối khi đi tiểu: Bí tiểu, tiểu lắt nhắt.

– Giảm lực trong dòng nước tiểu.

– Máu trong nước tiểu.

– Máu trong tinh dịch.

– Đau xương khi có di căn xương.

– Giảm cân mà không cần cố gắng.

– Rối loạn cương dương.

Các loại ung thư tiền liệt tuyến

Loại ung thư thường gặp nhất là ung thư biểu mô tuyến. Ngoài ra, đôi khi bệnh cũng có thể xảy ra dưới dạng:

– Ung thư tuyến tiền liệt không biệt hoá.

– Ung thư biểu mô tế bào vảy.

– Ung thư biểu mô ống tuyến chuyển tiếp.

– Sarcoma tuyến tiền liệt (rất hiếm gặp, chủ yếu ở trẻ nhỏ).

Tiên lượng về bệnh ung thư tuyến tiền liệt

Tiên lượng cho hầu hết các bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt là rất tốt, đặc biệt là khi ung thư tại chỗ hoặc ung thư khu trú. Tuổi thọ của những nam giới cao tuổi bị ung thư tuyến tiền liệt có thể khác một chút so với nam giới cùng tuổi mà không bị ung thư, điều đó phụ thuộc vào tuổi và các bệnh mắc đồng thời. Đối với nhiều bệnh nhân có thể kiểm soát sự di căn trong thời gian dài hoặc thậm chí chữa khỏi. Khả năng chữa khỏi, ngay cả khi ung thư có biểu hiện tại chỗ trên lâm sàng, phụ thuộc vào độ và giai đoạn của khối u. Nếu không được điều trị sớm, những bệnh nhân ung thư độ cao, kém biệt hóa có tiên lượng xấu. Ung thư tuyến tiền liệt không biệt hóa, ung thư biểu mô tế bào vảy và ung thư biểu mô ống chuyển tiếp đáp ứng kém với các liệu pháp thông thường. Ung thư di căn không có cách chữa trị. Tuổi thọ trung bình khi bệnh di căn là 1 đến 3 năm, mặc dù một số bệnh nhân có thể sống thêm nhiều năm.

Cách phòng tránh ung thư tuyến tiền liệt

Ung thư tuyến tiền liệt khi biểu hiện triệu chứng thường đã ở vào giai đoạn trễ. Do đó, vai trò của phòng ngừa (giảm các yếu tố nguy cơ) và tầm soát là chủ yếu. Thời gian tầm soát bệnh sẽ phụ thuộc vào bệnh nhân. Tốt nhất đối với nam giới trên 50 tuổi nên đi kiểm tra tầm soát ung thư tuyến tiền liệt định kỳ với siêu âm tuyến tiền liệt và xét nghiệm PSA máu, với những người có người thân trực hệ bị ung thư tuyến tiền liệt (ông nội, cha, anh em trai) thì nên tầm soát sớm từ năm 40 tuổi. Ngoài ra, chế độ ăn uống và lối sống sinh hoạt hợp lý lành mạnh đóng vai trò nhất định trong việc hỗ trợ ngăn ngừa, giảm nguy cơ mắc bệnh. Nam giới có thể tham khảo những biện pháp như:

– Tăng cường rau củ, trái cây: Các chất dinh dưỡng và vitamin có trong rau củ, trái cây đóng vai trò quan trọng trong việc giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt. Rau xanh có chứa những hợp chất giúp cơ thể chống lại chất gây ung thư – carcinogen. Chế độ ăn giàu dinh dưỡng cũng hỗ trợ nam giới làm chậm quá trình phát triển ung thư.

– Bổ sung cà chua và các loại thực phẩm có màu đỏ: Cà chua, dưa hấu và những loại thực phẩm có màu đỏ đều chứa chất chống oxy hóa mạnh – lycopene. Theo Viện Nghiên cứu Ung thư Mỹ, người ăn nhiều cà chua và những món ăn làm từ loại quả này có nguy cơ bị ung thư tuyến tiền liệt thấp hơn người không ăn. Các chuyên gia lưu ý rằng các nghiên cứu về mối liên kết giữa cà chua và nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt vẫn còn nhiều hạn chế, đang được bổ sung tiếp tục. Ngoài ra, một nghiên cứu của Đại học Bách khoa Valencia vào năm 2018 cho thấy cà chua chín tích lũy nhiều lycopene hơn. Việc nấu chín cà chua sẽ giúp cơ thể hấp thu chất này dễ dàng hơn

– Cân nhắc bổ sung đậu nành và trà: Những chuyên gia từ khoa Thực hành tổng hợp tại Đại học Melbourne chỉ ra rằng đậu xanh, đậu phụ, đậu lăng, mầm cỏ linh lăng và đậu phộng có khả năng giảm nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt. Vì các loại thực phẩm này đều chứa chất chống oxy hóa mạnh isoflavone. Về mối liên hệ giữa trà và nguy cơ mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt, một nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu Phòng ngừa và sàng lọc ung thư, Trung tâm Ung thư Quốc gia Nhật bản đã chứng minh tỷ lệ người châu Á mắc ung thư tuyến tiền liệt thấp hơn người châu u là do yếu tố môi trường cùng thói quen sử dụng trà xanh.

– Lựa chọn chất béo tốt: Chất béo từ động vật có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt. Để ngăn ngừa bệnh này, nam giới nên bổ sung chất béo từ thực vật như dầu ô-liu, rau củ tươi, các loại hạt. Ngoài ra, thịt nếu được chế biến quá kỹ cũng có thể sản sinh ra chất gây ung thư – carcinogen.

– Từ bỏ hút thuốc. Tránh các sản phẩm thuốc lá. Nếu bạn hút thuốc, hãy làm việc với bác sĩ về một chương trình cai thuốc lá để từ bỏ thói quen này. Người bệnh ung thư tuyến tiền liệt nếu thường xuyên hút thuốc sẽ có nguy cơ tái phát bệnh, nguy cơ tử vong cao hơn người không hút.

– Duy trì cân nặng khỏe mạnh: Nếu cân nặng hiện tại của bạn khỏe mạnh, hãy cố gắng duy trì nó bằng cách chọn chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục hầu hết các ngày trong tuần. Nếu bạn cần giảm cân, hãy tập thể dục nhiều hơn và giảm lượng calo nạp vào mỗi ngày. Hãy hỏi bác sĩ của bạn để được giúp đỡ lập một kế hoạch giảm cân lành mạnh.

– Tập thể dục hầu hết các ngày trong tuần. Tập thể dục cải thiện sức khỏe tổng thể của bạn, giúp bạn duy trì cân nặng và cải thiện tâm trạng. Cố gắng tập thể dục hầu hết các ngày trong tuần. Nếu bạn mới tập thể dục, hãy bắt đầu chậm và tăng dần thời gian tập thể dục mỗi ngày.

Ung thư tuyến tiền liệt là một bệnh lý thầm lặng, thường xuất hiện ở nam giới lớn tuổi, có nhiều yếu tố nguy cơ. Bệnh chỉ có triệu chứng khi đã ở giai đoạn trễ và khả năng tử vong sau 5 năm là rất cao. Vậy nên, nếu nhận thấy những triệu chứng như khó chịu ở vùng chậu, trực tràng, khó tiểu, có máu trong nước tiểu và tinh dịch…, bạn cần đến bệnh viện để được thăm khám và điều trị kịp thời, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.

LINK BÁO CHÍ:

https://ngaymoionline.com.vn/ac-mong-cua-phai-manh-ung-thu-tien-liet-tuyen-50877.html

BS. Đỗ Nguyệt Thanh (Thọ Xuân Đường)