Dữ liệu gần đây nhất của các nghiên cứu cho thấy sau một cơn đột quỵ, hơn 1/3 số người bị khuyết tật ảnh hưởng đến hoạt động hàng ngày của họ. Trong số những người khuyết tật sau đột quỵ, 88% được chăm sóc tại nhà và 12% được chăm sóc tại nơi cư trú.

Các loại khuyết tật phổ biến nhất sau đột quỵ là suy giảm khả năng nói, khả năng thể chất bị hạn chế, yếu hoặc liệt tứ chi ở một bên cơ thể, khó cầm hoặc giữ đồ vật và khả năng giao tiếp chậm lại.

Nếu bạn đang sống trong một gia đình sau cơn đột quỵ, những người có thể giúp bạn và người chăm sóc bạn phục hồi và những ảnh hưởng lâu dài của cơn đột quỵ bao gồm: Các chuyên gia chăm sóc sức khỏe cộng đồng - chẳng hạn như bác sĩ, nhà vật lý trị liệu, nhà trị liệu nghề nghiệp, nhà trị liệu ngôn ngữ, chuyên gia dinh dưỡng, nhà tâm lý học,…

Những thay đổi về thể chất sau đột quỵ

Bất kỳ thay đổi thể chất nào sau đột quỵ sẽ phụ thuộc vào phần nào trong não của bạn bị tổn thương và mức độ tổn thương.

Những thay đổi về trải nghiệm thể chất có thể bao gồm:

• Khó khăn trong việc nắm hoặc giữ đồ vật.
• Mệt mỏi– có thể do những thay đổi về thể chất hoặc thuốc gây ra, nhưng cũng có thể do thay đổi tâm trạng, trầm cảm, lo lắng hoặc khó ngủ.
• Không tự chủ – nhiều loại không tự chủ có thể xảy ra ví dụ như đại tiểu tiện không tự chủ, nguyên nhân có thể là do dùng thuốc, yếu cơ, thay đổi cảm giác, suy nghĩ và trí nhớ.
• Đau - có thể do tổn thương thực tế hoặc tiềm ẩn đối với các mô của bạn (đau cảm thụ) hoặc do tổn thương dây thần kinh, sau đó gửi thông điệp không chính xác đến não của bạn (đau thần kinh).
• Khả năng thực hiện các hoạt động thể chất hoặc tập thể dục bị hạn chế.
• Khó nuốt, nuốt nghẹn.
• Suy giảm thị lực, nhìn đôi,….
• Yếu hoặc liệt tứ chi ở một bên cơ thể.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Viêm phổ
• Động kinh.
• Chứng lở loét do tì đè vì nằm liệt giường.
• Chứng huyết khối tĩnh mạch sâu.

Thay đổi cảm xúc và tính cách sau đột quỵ

Nếu bạn bị đột quỵ, tâm trạng và tính cách của bạn thường có những thay đổi. Một số thay đổi về cảm xúc có thể do tổn thương não do đột quỵ gây ra, nhưng bạn cũng có thể trải qua nhiều loại cảm xúc, cũng như trầm cảm, như một phản ứng trước sự thay đổi trong hoàn cảnh của bạn.

Trầm cảm thường gặp trong năm đầu tiên sau đột quỵ, nhưng nó đặc biệt phổ biến ở những người gặp khó khăn trong việc hiểu, tìm từ và giao tiếp (mất ngôn ngữ) sau đột quỵ.

Các triệu chứng trầm cảm bao gồm:

• Hầu hết thời gian đều cảm thấy buồn.
• Cảm thấy mệt.
• Cảm thấy vô dụng.
• Cảm thấy khó tập trung.
• Cảm thấy khó khăn trong việc quản lý cuộc sống hàng ngày.
• Khó ngủ.
• Mất cảm giác thích thú với các hoạt động bạn từng yêu thích.
• Mất hứng thú với thức ăn hoặc ăn quá nhiều.
• Giảm cân hoặc tăng cân.

Sau đột quỵ, mọi người cũng có thể tự lo lắng hoặc bị trầm cảm. Lo lắng không chỉ là cảm giác căng thẳng. Những người lo lắng có thể:

• Thấy khó bình tĩnh lại.
• Cảm thấy lo lắng hầu hết thời gian.
• Cảm thấy sợ hãi bởi sự hoảng loạn dữ dội.
• Có những suy nghĩ lặp đi lặp lại làm tăng sự lo lắng của họ.
• Không dám đương đầu với những tình huống có thể khiến họ lo lắng.

Những thay đổi về tính cách và hành vi cũng rất phổ biến và có thể bao gồm:

• Khó chịu – phản ứng với những điều mà bình thường sẽ không làm phiền bạn.
• Hung hăng - thể chất hoặc lời nói.
• Thờ ơ hoặc thiếu động lực.
• Hành vi lặp đi lặp lại – bị mắc kẹt trong sự lặp lại của từ ngữ hoặc hành vi.
• Mất kiềm chế – xu hướng nói và làm những điều không phù hợp với xã hội.
• Bốc đồng – cũng có thể bao gồm những hành động đột ngột và không phù hợp với xã hội.

Thay đổi về suy nghĩ, trí nhớ và nhận thức sau đột quỵ

Đột quỵ có thể thay đổi suy nghĩ và trí nhớ của bạn cũng như cách bạn nhìn, nghe và cảm nhận thế giới. Điều này có thể ảnh hưởng đến cách bạn cảm nhận về bản thân, gia đình và bạn bè.

Kỹ năng tư duy và trí nhớ còn được gọi là kỹ năng nhận thức. Kỹ năng nhận thức có thể bị ảnh hưởng bởi trạng thái cảm xúc hoặc sự mệt mỏi của bạn, nhưng đột quỵ cũng có thể gây ra những thay đổi nhận thức khác nhau, bao gồm sự suy giảm về: 

• Khả năng học các kỹ năng mới.
• Khả năng lập kế hoạch.
• Khả năng giải quyết vấn đề.
• Sự chú ý - có thể tập trung và tập trung.
• Định hướng – biết ngày và giờ.
• Trí nhớ ngắn hạn – biết những gì đã xảy ra gần đây.

Nhận thức là thuật ngữ mô tả cách bạn nhìn, nghe và cảm nhận thế giới. Sau đột quỵ, nhận thức của bạn có thể bao gồm những thay đổi về:

• Cảm giác tiếp xúc, đau, nóng hoặc lạnh ở một bên cơ thể bị ảnh hưởng bởi đột quỵ.
• Đánh giá khoảng cách sai lệch.
• Thực hiện một số động tác nhất định ngay cả khi không bị khuyết tật về thể chất.
• Khó nhận biết hình dạng và đồ vật, hoặc thậm chí cơ thể của chính bạn.
• Chỉ nhìn hoặc cảm nhận mọi thứ ở một bên – điều này có thể khiến bạn va vào đồ vật.
• Xem TV hoặc đọc sách có thể trở nên khó khăn.
• Thị lực – một số người mất một nửa thị lực ở mỗi mắt.

Giao tiếp sau đột quỵ

Đối với một số người, đột quỵ ảnh hưởng đến phần não giúp họ nói, đọc và giao tiếp. Các triệu chứng của những cơn đột quỵ này có thể bao gồm:

• Khó khăn trong việc tìm đúng từ hoặc hiểu những gì người khác đang nói (mất ngôn ngữ hoặc chứng khó đọc).
• Yếu các cơ giúp phát âm (chứng khó nói).
• Rối loạn chức năng kết nối thần kinh giữa não và miệng của bạn, khiến việc nói trở nên khó khăn (chứng khó nói).
• Các vấn đề về đọc và viết do tay viết yếu hoặc các vấn đề về suy nghĩ hoặc nhìn thấy.

Cuộc sống hàng ngày sau đột quỵ

Bị đột quỵ có thể đồng nghĩa với những thay đổi trong cuộc sống hàng ngày của bạn. Điều này bao gồm những thay đổi về:

• Sắp xếp cuộc sống – bạn có thể cần phải chuyển đến nơi chăm sóc nội trú hoặc sửa đổi ngôi nhà của mình.
• Chức năng tình dục và các mối quan hệ.
• Khả năng của bạn để xử lý các kỹ năng phức tạp như lái xe.
• Khả năng làm việc của bạn – nếu bạn đã làm việc trước khi bị đột quỵ.
• Mức độ độc lập của bạn – bạn có thể cần phải dựa vào người chăm sóc tại nhà.

Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng hồi phục

Một số yếu tố ảnh hưởng đến khả năng phục hồi của người bệnh sau đột quỵ phụ thuộc vào:

• Các yếu tố thể chất, bao gồm mức độ nghiêm trọng của đột quỵ về cả nhận thức và thể chất.
• Các yếu tố cảm xúc, chẳng hạn như động lực và tâm trạng của bạn hay khả năng bạn gắn bó với các hoạt động phục hồi chức năng bên ngoài các buổi trị liệu.
• Các yếu tố xã hội, chẳng hạn như sự hỗ trợ của bạn bè và gia đình.
• Các yếu tố điều trị, bao gồm việc bạn bắt đầu phục hồi chức năng sớm và kỹ năng của đội phục hồi chức năng đột quỵ của bạn.

Khả năng phục hồi của người bệnh sau di chứng đột quỵ

Khả năng phục hồi của người bệnh tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của cơn đột quỵ và các biến chứng liên quan, khó để dự đoán chính xác thời gian phục hồi cũng như khả năng phục hồi là bao nhiêu phần trăm.

Một số người sống sót sau đột quỵ phục hồi nhanh chóng nhưng đa số cần sự hỗ trợ của châm cứu, vật lý trị liệu, phục hồi chức năng,... Điều này có thể kéo dài trong nhiều tháng hoặc nhiều năm sau khi họ bị đột quỵ. 

Cách khắc phục các di chứng đột quỵ

Chuyên gia khuyến cáo, bệnh nhân đột quỵ nên tranh thủ phục hồi chức năng trong 1 năm đầu, đặc biệt tốt hơn trong 6 tháng đầu, việc đưa ra bài tập phục hồi chức năng phù hợp cho bệnh nhân sau đột quỵ phụ thuộc rất nhiều vào kết quả đánh giá tình trạng khuyết tật của người bệnh tại thời điểm đó, như các bài tập theo tầm vận động, tập thay đổi vị thế, tập kiểm soát thăng bằng, tập di chuyển... Các chuyên gia chăm sóc sức khỏe có thể giúp đỡ tùy thuộc vào những thách thức bạn gặp phải. Bước đầu tiên tốt nhất là nói chuyện với bác sĩ hoặc nhóm phục hồi chức năng của bạn và họ có thể trực tiếp giúp bạn hoặc giới thiệu bạn đến các chuyên gia chăm sóc sức khỏe khác.

Trợ giúp tại nhà và chăm sóc thay thế cũng có thể là sự trợ giúp tuyệt vời cho bạn và người chăm sóc bạn. Duy trì kết nối với gia đình và bạn bè hoặc tham gia nhóm hỗ trợ với những người khác đã bị đột quỵ cũng có thể giúp ích cho sức khỏe thể chất và tinh thần của bạn.

Phòng ngừa đột quỵ

Phòng ngừa đột quỵ theo nguyên nhân gây bệnh và hạn chế các yếu tố nguy cơ:

• Thường xuyên tập thể dục.
• Không hút thuốc, không uống rượu bia.
• Chế độ ăn lành mạnh.
• Tránh căng thẳng.
• Phát hiện sớm, điều trị kịp thời và kiểm soát ổn định các bệnh lý nền như: Bệnh đái tháo đường, tim mạch, huyết áp, mỡ máu,…
• Kiểm soát và duy trì cân nặng. 

Đột quỵ não là một trong những vấn đề cực kỳ nghiêm trọng, để lại hàng loạt rủi ro đối với tính mạng và sức khỏe của người bệnh. Tuy nhiên, hiện nay, nhiều người vẫn chưa có nhận thức rõ ràng về vấn đề này, dẫn đến việc không thể tự bảo vệ bản thân, gia đình, bạn bè khỏi đột quỵ não. Trên đây là toàn bộ những thông tin cơ bản xoay quanh các ảnh hưởng của đột quỵ đối với cơ thể mà Nhà thuốc Thọ Xuân Đường đã tổng hợp để cung cấp cho bạn đọc. Hy vọng bài viết này sẽ giúp cho bạn đọc có thêm nhiều kiến thức hữu ích trong cuộc sống. Đừng quên theo dõi các bài viết sức khỏe mới nhất mà Nhà thuốc Thọ Xuân Đương cập nhật hàng ngày bạn nhé.

BS. Đỗ Nguyệt Thanh (Thọ Xuân Đường)