Gout là một dạng viêm khớp do rối loạn chuyển hóa, xảy ra khá phổ biến và có liên quan mật thiết đến chế độ ăn uống hằng ngày. Nguyên nhân chính là do trong cơ thể tích tụ quá nhiều muối urat – một dạng muối của axit uric – sau một thời gian dài. Khi nồng độ muối urat trong máu tăng cao, chúng kết tinh thành các tinh thể hình kim và lắng đọng tại các khớp hoặc xung quanh khớp. Những tinh thể này gây viêm, sưng và đau dữ dội – đặc trưng của bệnh gout. 

Hiện nay số người mắc bệnh gout càng ngày càng gia tăng, trong đó tỷ lệ nam giới mắc bệnh cao hơn nữ giới, bệnh gout thường xuất hiện ở tuổi trung niên và nữ giới thường không mắc bệnh trước tuổi mãn kinh. Người trẻ tuổi ít mắc bệnh gout hoan tuy nhiên nếu như đã mắc bệnh thì thường bệnh sẽ có xu hướng trở nên nghiêm trọng hơn so với các trường hợp khác ở lứa tuổi trung niên.

Triệu chứng hay gặp nhất của bệnh nhân gout là đau khớp, chẳng hạn như đau ngón chân cái. Bệnh khởi phát thường đột ngột vào ban đêm và cơn đau dữ dội có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ của bệnh nhân. Ngoài ra, khớp này có thể bị sưng, nóng và đỏ. Hoặc nó có thể khởi phát sau khi người bệnh ăn một số thực phẩm, thuốc…

Các vị trí đau do bệnh gout thường đỡ hơn sau một đến hai tuần. Giữa những đợt sưng nóng đỏ đau như thế thì người bệnh thường không có triệu chứng. Một số người có thể bị sưng thường xuyên trong khi những người khác có thể không bị sưng trong suốt nhiều năm. Tuy nhiên, theo thời gian, nếu không được điều trị, các vết sưng có thể xuất hiện thường xuyên hơn và kéo dài hơn.

Vậy cần ăn uống thế nào để hạn chế bệnh gout? 

Trong cơ thể, axit uric chủ yếu được sinh ra từ quá trình chuyển hóa purin – một hợp chất tự nhiên có trong nhiều loại thực phẩm. Khi lượng purin nạp vào quá nhiều mà cơ thể không đào thải hết axit uric ra ngoài, lượng axit uric trong máu sẽ tăng cao, dẫn đến nguy cơ xuất hiện các cơn đau gout cấp tính. Vì vậy, người bị gout cần đặc biệt chú ý đến chế độ ăn, hạn chế các thực phẩm giàu purin để ngăn bệnh tái phát hoặc tiến triển nặng hơn. Thừa cân cũng là một yếu tố nguy cơ khiến bệnh gout bùng phát. Giảm cân đúng cách sẽ giúp giảm áp lực lên các khớp và hỗ trợ làm giảm lượng axit uric trong máu. Một số thực phẩm mà người bị gout nên hạn chế gồm: 

• Nội tạng động vật (gan, thận, lòng, dạ dày…).
• Thịt đỏ như thịt bò, thịt heo.
• Thịt xông khói.
• Hải sản (cá biển, tôm, cua, sò…).

Ngược lại, những thực phẩm có lợi cho người bệnh gout là: 

• Trứng, sữa. 
• Các loại trái cây.
• Ngũ cốc nguyên cám.

Nếu ăn thịt, người bệnh chỉ nên ăn tối đa khoảng 150g/ngày. Uống đủ nước – thói quen đơn giản nhưng rất quan trọng Cung cấp đủ nước mỗi ngày là điều vô cùng cần thiết với người bị gout. Uống từ 2 đến 4 lít nước/ngày, đặc biệt là nước khoáng kiềm hoặc nước kiềm có độ pH 14%, giúp tăng lượng nước tiểu và thúc đẩy quá trình đào thải axit uric qua thận. Nhờ đó, giảm nguy cơ kết tinh urat trong đường tiết niệu – một biến chứng thường gặp ở người bị gout lâu năm. Nguyên tắc ăn uống khoa học dành cho người bệnh gout là một chế độ dinh dưỡng đúng cách sẽ giúp kiểm soát bệnh gout hiệu quả, đồng thời hạn chế các đợt bùng phát.

Dưới đây là những gợi ý giúp người bệnh ăn uống khoa học:

• Chất đạm: Nên tiêu thụ ở mức vừa phải, khoảng 50–100g protein/ngày. Ưu tiên đạm từ cá nước ngọt như cá rô phi, cá chép, hoặc thịt trắng như ức gà – ít purin hơn thịt đỏ. 
• Tinh bột: Các thực phẩm như cơm, khoai, bánh mì, bún, ngũ cốc… chứa ít purin, cung cấp năng lượng và hỗ trợ đào thải axit uric. 
• Rau xanh và trái cây: Ưu tiên các loại rau như cải bẹ xanh, súp lơ; trái cây như cam, xoài, cherry – giúp cung cấp vitamin, chất xơ và hỗ trợ bài tiết. 
• Chất béo: Hạn chế dùng mỡ động vật, nên thay bằng dầu thực vật như dầu ô liu, dầu mè, dầu đậu phộng. 
• Cách chế biến: Nên luộc, hấp; hạn chế món chiên xào hoặc nhiều dầu mỡ. Lượng dinh dưỡng khuyến nghị mỗi ngày cho người bị gout: 
• Năng lượng: 30–35 kcal/kg cân nặng 
• Chất đạm: 0,8g/kg cân nặng 
• Chất béo: chiếm khoảng 18–25% tổng năng lượng 
• Muối: không quá 5g/ngày 
• Nước: khoảng 40ml/kg cân nặng/ngày

Thực đơn mẫu trong tuần cho người bệnh gout Một thực đơn cụ thể và rõ ràng sẽ giúp người bệnh tuân thủ dễ dàng hơn. Chẳng hạn: 

• Bữa sáng: Phở bò (ít thịt), bún riêu cua, xôi đậu phộng, bánh mì trứng hấp… 
• Bữa trưa: Cơm, sườn rim, cá chép chiên sốt cà, thịt bò xào hành, kèm canh rau xanh và trái cây tráng miệng như cam, xoài. 
• Bữa tối: Ăn nhẹ hơn, gồm cơm, cá rô phi rán, mướp đắng xào trứng, cải luộc, dưa hấu hoặc lựu. Thói quen sống lành mạnh giúp kiểm soát bệnh tốt hơn.

Ngoài ăn uống, người bị gout nên duy trì lối sống lành mạnh để hạn chế tái phát: 

• Giảm cân đúng cách: Tránh ăn kiêng quá mức hoặc giảm cân nhanh. Giảm từ từ và bền vững sẽ giúp kiểm soát axit uric hiệu quả hơn. 
• Tập luyện đều đặn: Vận động giúp giảm cân, cải thiện chuyển hóa và hạn chế các cơn gout. 
• Uống đủ nước mỗi ngày: Đặc biệt quan trọng nếu thường xuyên ra mồ hôi hoặc hoạt động ngoài trời. 
• Bổ sung vitamin C: Vitamin C giúp tăng khả năng đào thải axit uric qua thận. 
• Tránh rượu bia: Các thức uống có cồn làm tăng axit uric trong máu và dễ dẫn đến bùng phát gout.

BS. Nguyễn Yến (Thọ Xuân Đường)