TỔNG QUAN RỐI LOẠN CHUYỂN HÓA LIPID

Rối loạn chuyển hóa lipid máu (mỡ máu) là tình trạng tăng cholesterol, triglyceride huyết tương hoặc cả hai, hoặc giảm nồng độ lipoprotein phân tử lượng cao (HDL-C),  tăng nồng độ lipoprotein phân tử lượng thấp(LDL-C) làm gia tăng quá trình xơ vữa động mạch. 

1.    Nguyên nhân 

•    Nguyên nhân tiên phát

Do di truyền, đột biến gen… 

•    Nguyên nhân thứ phát

-    Do thói quen ăn uống: thường xuyên sử dụng các thực phẩm béo bổ, phủ tạng động vật, đồ chiên xào rán nấu…
-    Do lối sống tĩnh tại, ít vận động
-    Do dùng thuốc: corticoid…
-    Do các bệnh toàn thân gây ảnh hưởng: đái tháo đường, suy giáp, suy thận mạn…

2.    Chẩn đoán

Chẩn đoán dựa theo xét nghiệm máu: cholesterol toàn phần (TC), Triglycerid (TG), HDL-cholesterol (HDL-C) và LDL-cholesterol (LDL-C). 

Chẩn đoán là rối loạn lipid máu khi có 1 hoặc nhiều rối loạn phối hợp: tăng TC< TG, LDL-C hoặc giảm HDL-C.

3.    Điều trị

•    Loại bỏ các yếu tố nguy cơ

-    Thừa cân, béo phì: tập luyện thể dục và thay đổi chế độ ăn uống để giảm cân, duy trì cân nặng lí tưởng (BMI 19-23), vòng bụng không quá 90cm ở nam giới và 75cm ở nữ giới.
-    Bỏ thuốc lá, thuốc lào, rượu bia

•    Xác định các nguy cơ tim mạch đi kèm

-    Hút thuốc lá
-    Tăng huyết áp
-    Nồng độ HDL-C thấp
-    Gia đình có người mắc các bệnh mạch vành(BMV) sớm: nam<55 tuổi, nữ <65 tuổi.
-    Bệnh mạch vành hoặc tương đương bệnh mạch vành như bệnh động mạch ngoại biên, phình động mạch chủ bụng, bệnh động mạch cảnh có triệu chứng hoặc đa yếu tố nguy cơ tim mạch 10 năm…
-    Các bệnh khác: đái tháo đường…

•    Lựa chọn thuốc điều trị

-    Với bệnh nhân tăng cholesterol máu loại LDl-c cao: nên lựa chọn nhóm statin từ liều thấp, sau đó tăng liều nếu không đạt hiệu quả sau 4-6 tuần điều trị. Các thuốc hay dùng: Simvastatin 10mg/ngày (Zocor, Vida, Simvahexal…); Atorvastatin 10mg (Lipitor, Aztor, Atorvast…), Fluvastatin 20mg/ngày, Pravastatin 1omg/ngày, Rusovastatin 10mg/ngày.
-    Với bệnh nhân tăng cholesterol máu phối hợp tăng LDL-c và Triglycerid. Nếu cần giảm nhanh Triglycerid thì dùng thuốc nhóm Fibrat để tránh biến chứng. Có thể lựa chọn Gemfibrozil 300mg/ngày, Fenofibrat 200mg/ngày. Khi TG giảm <498mg/dl (tương đương < 5,62mmol/l) thì chuyển sang dùng statin.
-    Điều trị bằng y học cổ truyền: Ngoài việc chẩn đoán theo y học hiện đại dựa trên các kết quả xét nghiệm, y học cổ truyền còn khám theo tứ chẩn để chẩn đoán theo bát cương, từ đó sẽ có pháp phương phù hợp để điều trị: Dùng thuốc đông dược, nam dược; châm cứu; xoa bóp bấm huyệt…

•    Theo dõi bệnh nhân trước và trong khi dùng thuốc 

-    Trước dùng thuốc: xét nghiệm Creatinin, AST, ALT, Ck. Nếu có bất thường xác định nguyên nhân và khi nhận thấy các thuốc chống rối loạn lipid máu sử dụng sẽ không làm tổn hại đến bệnh nhân thì mới chỉ định.
-    Giải thích và dặn dò bệnh nhân theo dõi các tác dụng phụ của thuốc tân dược: dấu hiệu tiêu cơ vân (đau mỏi cơ lan tỏa, tăng nhạy cảm, yếu cơ) hoặc viêm gan do thuốc (vàng da, chán ăn, mệt mỏi)
-    Sau dùng thuốc 4-6 tuần kiểm tra lại xét nghiệm để điều chỉnh thuốc, xét nghiệm chức năng gan thận và men Ck theo dõi tác dụng phụ.

Bác sĩ: Thúy Hường (Thọ Xuân Đường)