Kinh giới còn gọi là kinh giới tuệ,giả tô,khương giới, tên khoa học Schizonepeta tenuifolia Briq,là loài cây thảo thuộc họ hoa môi Lamiaceae.Kinh giới là một loài cây cỏ sống hàng năm,có mùi rất thơm,cao 60 – 80cm,thân vuông,phía gốc màu hơi tía,toàn cây có lông ngắn.Lá mọc đối,lá dưới gốc không có cuống,xẻ sâu thành 5 thùy,lá phía trên cũng không có cuống,xẻ 3-5 thùy.Cụm hoa mọc không thành bông gồm những hoa mọc vòng ở mỗi đốt.Bông hoa dài 3-8cm,hoa nhỏ màu tím nhạt. Quả hình trứng hay hình trái xoan,dài chừng 1mm,mặt bóng,màu nâu.
Ở Việt Nam thường thấy loại kinh giới Elsholtzia crisata là loại trồng để ăn và làm thuốc.Vào mùa thu nhổ cả cây phơi hay sấy khô gọi là toàn kinh giới,hoa phơi khô gọi là kinh giới tuệ,toàn cây bỏ rễ phơi khô gọi là kinh giới.
Thành phần hóa học:
Kinh giới có thành phần chủ yếu là tinh dầu (1,5 – 2%), kinh giới Schizenepeta tenuifolia có khoảng 1,8% tinh dầu. Ngoài ra còn chứa flavonoid và một số chất khác.
Tinh dầu kinh giới chủ yếu là D-menthone, menthone, D-limonene(theo Trung dược học).
Tác dụng dược lý:
- Tác dụng điều hòa nhiệt độ: Uống nước sắc kinh giới có tác dụng tăng tuần hoàn ngoại vi.Có nghiên cứu cho rằng uống kinh giới có tác dụng hạ nhiệt khi sốt.
- Tác dụng cầm máu: Nước sắc kinh giới có tác dụng rút ngắn thời gian đông máu(Trung Dược Học).
Công dụng và liều dùng:
Theo đông y Kinh giới có vị cay, tính ôn, quy kinh Phế và Can,có tác dụng phát biểu,khứ phong,lợi yết hầu,thanh nhiệt,tán ứ phá kết.Dùng chữa ngoại cảm phát sốt,au đầu,hoa mắt chóng mặt,yết hầu sưng đau, phụ nữ đẻ xong huyết vận,sao đen chữa thổ huyết (nôn ra máu), nục huyết (chảy máu cam), tiện huyết (đại tiểu tiện ra máu).
Kinh giới được dùng trong nhân dân để chữa cảm mạo,phát sốt,nhức đầu,cổ họng sưng đau,nôn mửa,chảy máu cam,đi lỵ ra máu,băng huyết.Những trường hợp biểu hư tự hãn(tự ra mồ hôi) thì không nên dùng.
Liều dùng hàng ngày là 6-12g dưới dạng thuốc sắc hay thuốc bột.Có thể dùng đơn lẻ hoặc kết hợp với các vị thuốc khác.
Bài thuốc kinh nghiệm:
- Chữa cảm nóng,ngã ngất: Một nắm kinh giới tươi chừng 50g giã nhỏ,thêm vài miếng gừng tươi,vắt lấy nước uống,bã còn lại dùng để đánh dọc sống lưng.Có thể dùng kinh giới phơi khô(20g) sao vàng,thêm 200ml nước sắc còn 100ml uống lúc còn nóng,đắp chăn cho ra mồ hôi.
- Chữa cảm:Hoa kinh giới,tía tô,hương nhu,ngải cứu,hoắc hương,các vị bằng nhau,dùng nước sắc nhiều lần,hợp các vị nước sắc lại,cô lại thành cao viên bằng hạt ngô.Khi bị cảm uống 7-8 viên.Dùng nước lá tre chiêu thuốc,trẻ em dùng 2-4 viên.Viên thuốc này có thể dùng để chữa lỵ(dùng nước mơ lông chiêu thuốc).
- Chữa cảm cúm:Kinh giới tuệ sao vàng tán nhỏ thành bột,khi bị cúm dùng 6-8g bột này.
- Phụ nữ băng huyết,chảy máu cam ở người lớn và trẻ nhỏ:Kinh giới tuệ sao đen 15g,nước 200ml sắc còn 100ml cho uống 2-3 lần
- Mắt cá chai chân:Lá tươi kinh giới,tía tô,trầu không (mỗi loại khoảng 20g) đun nước ngâm châm,mỗi lần ngâm 20-30 phút vào buổi tối trước khi đi ngủ.
Bác sĩ: Lê Yến (Thọ Xuân Đường)
.gif)
