Hương phụ - Cỏ gấu
Tên khác: Cỏ gấu, Cỏ cú.
Tên khoa học: Cyperus stoloniferus Retz (Hương phụ biển) hay Cyperus rotundus L. (Hương phụ vườn), thuộc họ Cói (Cyperaceae). Cây mọc rất nhiều ở khắp nơi nước ta.
Mô tả: Cỏ sống lâu năm, cao 10-20 cm. Thân cây hình 3 cạnh. Lá nhỏ, hẹp. Thân rễ phát triển thành củ tròn, dài, vỏ đen. Hoa tự tán hình xám nâu.
Hương phụ - Cyperus rotundus L.
Bộ phận dùng: Thân rễ phơi khô.
Thành phần hóa học chính: Tinh dầu, saponin, alcaloid, flanovoid.
Công dụng: Chữa viêm tử cung mãn tính, kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh, đau dạ dày, ăn uống kém tiêu.
Cách dùng, liều lượng: Dạng thuốc bột, viên, sắc, cao hay rượu thuốc, ngày dùng 6-12g. Có thể dùng phối hợp trong các phương thuốc phụ khoa, đau dạ dày hoặc dùng riêng.
Bài thuốc:
1. Chữa can huyết hư hay gặp ở người già xơ cứng động mạch, cao huyết áp; phụ nữ sau đẻ tiền mãn kinh, bế kinh, ít kinh: Hương phụ 12g, Sâm bố chính 40g, Tam thất 12g, Ích mẫu 40g, Kê huyết đằng 20g. Tán nhỏ mỗi ngày uống 20g.
2. Chữa suy nhược thần kinh, tinh thần uất ức, hay phiền muộn, hay thở dài: Hương phụ 8g, Phục linh 12g, Bạch tật lê 8g, Chỉ xác 8g, Uất kim 8g. Săc uống mỗi ngày 1 thang.
3. Chữa phụ nữ có kinh không đều, hay đau bụng dưới, khi có kinh màu kinh đen bầm hôi tanh: Hương phụ chế 16g, Nga truật 16g, Ngải cứu 20g, Ích mẫu 20g. Sắc uống 1 thang mỗi ngày.
4. Chữa phụ nữ kinh không đều, lượng kinh lúc nhiều, lúc ít, đau bụng, bực tức lúc hành kinh: Hương phụ 15g, Ích mẫu 15g, Ngải cứu 15g, Cỏ mực 20g, Vỏ cây sung 15g, Địa long 10g, Củ gió đất 10g. Sắc uống mỗi ngày 1 thang.
5. Chữa phụ nữ kinh nguyệt không đều, dễ cáu gắt, hay đau bụng dưới và đau tức trong: Hương phụ chế 12g, Mộc hương 16g, Nhân trần 6g, Ích mẫu 12g. Sắc uống ngày 1 thang.