CÁCH PHÒNG VÀ KHẮC PHỤC RỐI LOẠN CHUYỂN HÓA LIPID

Rối loạn chuyển hóa lipid máu là bệnh phổ biến hiện nay, sự rối loạn này là yếu tố nguy cơ dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Đông y, cũng đã mô tả bệnh này từ rất lâu và đã có những biện chứng luận trị cho các thể bệnh.

1.    Tổng quan về rối loạn chuyển hóa lipid

•    Theo y học hiện đại

Rối loạn chuyển hóa lipid là tình trạng mất cân bằng giữa các thành phần lipid trong máu, là yếu tố nguy cơ của nhiều chứng bệnh nguy hiểm như: Xơ vữa động mạch, tăng huyết áp, đái tháo đường từ đó có thể dẫn đến tai biến mạch máu não, thiểu năng động mạch vành…

Các yếu tố dẫn đến tình trạng rối loạn chuyển hóa lipid bao gồm:

-    Ăn quá nhiều chất béo bão hòa sẽ làm tăng trực tiếp lipid máu, có trong các sản phẩm như sữa, thịt mỡ động vật, bánh quy, dầu thực vật…
-    Ít vận động dẫn đến béo phì.
-    Uống rượu, hút thuốc
-    Rối loạn lipid máu thứ phát: Đái tháo đường, rối loạn chức năng nội tiết (tuyến giáp, tuyến thượng thận, tuyến yên).

Trên lâm sàng,biểu hiện thường thấy nhất ở người có rối loạn chuyển hóa lipid là tình trạng thừa cân, béo phì. Triệu chứng này được xác định bằng cách tính chỉ số khối cơ thể (BMI).
BMI=M/H2

Trong đó m là cân nặng cơ thể (kg), H là chiều cao (mét)

Tiêu chuẩn chỉ số BMI ở người Việt Nam:
o    BMI<18,5:thiếu cân
o    18,5<=BMI<=23:bình thường
o    23,5<=BMI<=25:thừa cân
o    BMI>25:béo phì

Để chẩn đoán rối loạn chuyển hóa lipid, cần dựa vào các chỉ số thành phần lipid biểu hiện trong hóa sinh máu:

-    Cholesterol toàn phần ≥ 6,2mmol/l
-    LDL-CHO ≥ 4,1 mmol/l
-    Triglycerid ≥ 2,3 mmol/l
-    Hoặc cholesterol toàn phần trong khoảng từ 5,2 mmol/l đến 6,2 mmol/l kèm theo HDL < 0,9 mmol/l.

•    Theo y học cổ truyền

Theo Đông y, rối loạn chuyển hóa lipid thuộc chứng “đàm trọc”, “phì bạng”

Cơ chế bệnh sinh chủ yếu liên quan đến sự vận hóa thủy dịch trong cơ thể, gắn bó mật thiết với các tạng tỳ, thận, phế, can.

Đàm thấp sinh ra là sản phẩm của sự rối loạn vận hóa thủy dịch trong cơ thể, khi hình thành đàm thấp sẽ gây khốn Tỳ, khiến chức năng vận hóa thủy thấp của Tỳ rối loạn, Tỳ hư không vận hóa thủy thấp, thấp đình trệ lại tạo đàm. Đàm thấp sinh ra gây cản trở khí cơ, ảnh hưởng đến sự thăng giáng khí của các tạng phủ, thường gây bệnh mạn tính, kéo dài.

Đông y cho rằng đàm thấp sinh ra do ăn uống không điều độ hoặc do ăn quá nhiều đồ cao lương mĩ vị, uống nhiều rượu ảnh hưởng đến công năng vận hóa tỳ vị hoặc do uất ức lâu ngày ảnh hưởng đến chức năng sơ tiết của can hoặc do bẩm tố thể trạng béo, dương khí bất túc hoặc do tuổi cao, thận khí hư tổn.

2.    Phòng bệnh

Để phòng rối loạn chuyển hóa lipid một cách hiệu quả, người bệnh cần thay đổi lối sống tích cực.

-    Ăn uống: Là yếu tố quan trọng nhất để điều chỉnh và dự phòng mỡ máu. Bệnh nhân cần hạn chế các loại thức ăn chứa chất béo bão hòa như:mỡ động vật, sữa tươi, bánh gato… Sử dụng nhiều hơn dầu thực vật, cá… Hạn chế ăn nội tạng động vật, đường,tinh bột, rượu bia thuốc lá.

-    Tăng cường tập thể dục, các hoạt động thể lực ít nhất 30 – 60 phút/ngày.

-    Với bệnh nhân rối loạn chuyển hóa lipid thứ phát cần kiểm soát tốt đường huyết, điều trị triệt để các bệnh lí nội tiết.

-    Theo dõi các chỉ số sinh hóa máu định kì để có biện pháp điều trị cũng như dự phòng kịp thời.
Bên cạnh đó, người bệnh cần phối hợp chặt chẽ với các biện pháp phòng bệnh của đông y:

-    Khí công dưỡng sinh, các bài tập luyện thở giúp tăng cường sức khỏe tiêu hao năng lượng, hạn chế tình trạng thừa cân, béo phì.

-    Ẩm thực: 1 số vị thuốc, bài thuốc có tác dụng phòng bệnh bao gồm:
+Rượu sơn tra:60ml/ngày, chia 2 lần, dùng khai vị trước ăn.
+Sơn tra 30g, tang thầm 15g, gạo tẻ 30g:nấu ăn cháo trong ngày.
+Sơn tra 10g, hòe hoa 10g:hãm uống trong ngày.

Bác sĩ: Lê Yến (Thọ Xuân Đường)