Sản giật là gì?

Sản giật là một biến chứng nghiêm trọng của tiền sản giật. Tiền sản giật là một rối loạn thai kỳ, trong đó người mang thai bị huyết áp cao và có protein trong nước tiểu. Sản giật là khi một người bị tiền sản giật bị co giật trong khi mang thai, lúc sinh hoặc sau khi sinh. 

Sản giật thường xảy ra từ tuần thứ 20 của thai kỳ. Nó hiếm gặp và ảnh hưởng đến dưới 3% số người bị tiền sản giật. Sản giật có thể gây ra các biến chứng trong thai kỳ và cần được chăm sóc y tế khẩn cấp.

Sự khác biệt giữa tiền sản giật và sản giật là gì?

Sản giật là một dạng tiền sản giật nghiêm trọng gây co giật. Nó được coi là một biến chứng của tiền sản giật, nhưng nó có thể xảy ra mà không có dấu hiệu tiền sản giật. Những cơn co giật này có thể gây nhầm lẫn và mất phương hướng hoặc khiến người mang thai rơi vào tình trạng hôn mê. Trong một số trường hợp, nó có thể dẫn đến đột quỵ hoặc tử vong. Trong hầu hết các trường hợp, tiền sản giật được kiểm soát trước khi tiến triển thành sản giật. Bác sĩ sản khoa sẽ theo dõi bạn chặt chẽ trong suốt thai kỳ và họ có thể kê đơn thuốc. Với cả hai điều kiện, cách chữa trị duy nhất là sinh em bé của bạn.

Các yếu tố rủi ro của sản giật là gì?

Yếu tố rủi ro lớn nhất đối với sản giật là tiền sản giật. Hầu hết những người bị tiền sản giật không phát triển thành sản giật. Bạn cũng có thể có nguy cơ bị sản giật cao hơn nếu:

• Bạn đang mang đa thai.
• Bạn có bệnh tự miễn dịch.
• Bạn ăn một chế độ ăn uống nghèo nàn hoặc bị béo phì (chỉ số BMI lớn hơn 30).
• Bạn bị tiểu đường, tăng huyết áp hoặc bệnh thận.
• Bạn dưới 17 tuổi hoặc trên 35 tuổi.
• Đây là lần mang thai đầu tiên của bạn.
• Tiền sử gia đình hoặc cá nhân tiền sản giật hoặc sản giật.

Tuy nhiên, bạn có thể không có bất kỳ yếu tố rủi ro nào.

Các dấu hiệu cảnh báo sản giật là gì?

Nhiều người sẽ có dấu hiệu cảnh báo trước khi lên cơn co giật do sản giật. Một số dấu hiệu này là:

• Nhức đầu dữ dội.
• Khó thở.
• Buồn nôn hoặc nôn.
• Khó tiểu hoặc không đi tiểu thường xuyên.
• Đau bụng (đặc biệt là ở phía trên bên phải).
• Mờ mắt, nhìn đôi hoặc mất thị lực.
• Sưng tay, mặt hoặc mắt cá chân.

Các triệu chứng của sản giật là gì?

Các triệu chứng phổ biến nhất của sản giật là:

• Co giật.
• Kích động hoặc nhầm lẫn.
• Mất ý thức.

Nguyên nhân gây ra sản giật?

Nguyên nhân gây bệnh có thể xuất phát từ sự bất thường trong quá trình hình thành và chức năng của nhau thai. Lưu lượng máu truyền đến nhau thai giảm đi, khiến việc nuôi dưỡng thai nhi bị hạn chế. Lý giải về hiện tượng này, các chuyên gia cho rằng có thể xuất phát từ nguyên nhân:

Huyết áp tăng cao

Biến chứng xảy ra khi huyết áp thai phụ tăng cao, lực truyền máu lên thành động mạch không đủ lớn, ảnh hưởng đến động mạch và các mạch máu khác. Hiện tượng này có thể gây sưng tấy các mạch máu trong não và thai nhi đang lớn trong bụng. Lưu lượng máu bất thường sẽ cản trở khả năng hoạt động của não bộ, có thể gây ra các cơn co giật, triệu chứng đặc trưng của hội chứng sản giật.

Protein niệu

Bệnh có thể ảnh hưởng đến chức năng thận. Thông thường, thận sẽ lọc các chất thải từ máu và tạo ra nước tiểu. Tuy nhiên, thận sẽ giữ lại các chất dinh dưỡng có trong máu như protein niệu (protein trong nước tiểu) để phân phối lại cho cơ thể. Khi cầu thận – bộ lọc của thận bị hư hỏng, protein có thể bị rò rỉ và bài tiết vào nước tiểu. Do đó, bác sĩ có thể chỉ định lấy mẫu nước tiểu của thai phụ để xét nghiệm tìm protein.

Sản giật được chẩn đoán như thế nào?

Bác sĩ sản khoa của bạn chẩn đoán sản giật dựa trên sự hiện diện của một cơn co giật. Họ sẽ thực hiện kiểm tra, xét nghiệm máu và theo dõi huyết áp thường xuyên. Họ cũng yêu cầu xét nghiệm nước tiểu để tìm lượng protein tăng lên trong nước tiểu.

• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể cho thấy các yếu tố bất thường như số lượng hồng cầu hoặc số lượng tiểu cầu.
• Xét nghiệm nước tiểu: Xét nghiệm nước tiểu thường cho thấy một lượng lớn protein trong nước tiểu của bạn.
• Xét nghiệm creatinine: Creatinine là một chất thải thường được lọc ra khỏi máu bởi thận của bạn. Nồng độ creatinin cao bất thường có thể là dấu hiệu của bệnh suy thận.

Bác sĩ sẽ theo dõi thai nhi và kiểm tra nhịp tim, cử động, kích thước và các yếu tố khác thông qua siêu âm để đảm bảo thai nhi chịu đựng tốt trong thai kỳ.

Sản giật được điều trị như thế nào?

Dựa vào mức độ nghiêm trọng của tiền sản giật và sự trưởng thành của thai nhi mà bác sĩ sẽ có chỉ định điều trị phù hợp nhất.

Trường hợp bệnh ở thể nhẹ

Trong trường hợp này, bác sĩ có thể chỉ định theo dõi tình trạng sức khỏe của thai phụ, kết hợp điều trị bằng thuốc nhằm ngăn chặn bệnh tiến triển thành sản giật, giúp thai phụ và thai nhi ổn định cho đến khi thai nhi đủ trưởng thành để có thể chào đời.

Trường hợp tình trạng bệnh nghiêm trọng

Khi thai phụ gặp các biến chứng nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định thai phụ chấm dứt thai kỳ. Thai nhi có thể được sinh sớm, và kế hoạch chăm sóc trẻ sinh non được chỉ định phụ thuộc vào thời gian mang thai và mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Bác sĩ có thể kê đơn thuốc điều trị sản giật khi mang thai 

Một số loại thuốc bác sĩ có thể kê cho thai phụ:

• Thuốc chống co giật hoặc truyền magie sulfat để ngăn ngừa co giật.
• Thuốc huyết áp để hạ huyết áp.
• Corticosteroid để giúp phát triển và củng cố phổi của thai nhi.

Các biến chứng do sản giật là gì?

• Nhau bong non.
• Sinh non.
• Các vấn đề về đông máu.
• Đột quỵ.
• Thai chết lưu.
• Tử vong.
• Bệnh nhân bị tiền sản giật và sản giật cũng tăng nguy cơ phát triển bệnh tim mạch sau này trong đời.

Làm thế nào để phòng ngừa bệnh?

Để phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm của bệnh, khuyến cáo thai phụ khi được chẩn đoán tiền sản giật cần lưu ý những vấn đề sau:

• Thực hiện khám thai định kỳ đầy đủ và đúng lịch, nhất là những cột mốc khám thai quan trọng. 
• Có chế độ ăn uống khoa học, bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng cho mẹ bầu và thai nhi phát triển tốt: Ăn nhạt, uống đủ nước(6-8 cốc 200ml/ngày), Giảm ăn đồ rán, thịt muối, đảm bảo thời gian nghỉ ngơi, tập thể dục chế độ cho phụ nữ có thai, để cao chân nhiều lần mỗi ngày, không uống rượu, bia, chất có Cafein.
• Theo dõi, ghi lại sự thay đổi về huyết áp, cân nặng, nước tiểu,… hàng ngày để sớm phát hiện bất thường.
• Thông báo ngay cho bác sĩ khi cơ thể có những triệu chứng bất thường để có hướng điều trị kịp thời.
• Điều trị tiền sản giật có thể làm giảm nguy cơ phát triển chứng sản giật.
• Khám thai và siêu âm đánh giá sự phát triển của thai đặc biệt khi đã có tiền sử tiền sản giật, sản giật.

Bạn có thể phục hồi từ sản giật?

Có, hầu hết mọi người đều khỏi sản giật sau khi sinh. Có một số điều bạn có thể làm để giúp phục hồi:

• Ăn một chế độ ăn uống lành mạnh.
• Tinh thần càng tích cực càng tốt.
• Nghỉ ngơi nhiều.
• Cố gắng giữ cho mức độ căng thẳng của bạn thấp.
• Dùng tất cả các loại thuốc của bạn theo chỉ dẫn.
• Theo dõi chặt chẽ huyết áp của bạn trong ít nhất hai tuần sau khi sinh.

Có phải sản giật luôn gây tử vong?

Không, không phải lúc nào nó cũng dẫn đến tử vong. Nếu phát hiện và điều trị kịp thời, hầu hết mọi người sẽ hồi phục.

Từng bị tiền sản giật hay sản giật thì có nguy cơ mắc lại không?

Tiền sản giật có thể xảy ra ở những mẹ bầu có tiền sử mắc các bệnh như lupus ban đỏ hệ thống (SLE), bệnh về thận, béo phì, tiểu đường, phụ nữ lớn tuổi,… trong tuần 20 của thai kỳ. Trường hợp thai phụ có tiền sử mắc bệnh từ trước thì nguy cơ tái phát cũng khá cao. Khả năng tái phát cho những lần mang thai sau: 25-65% nếu mẹ có tiền sử tiền sản giật, sản giật nặng và dễ xuất hiện sớm trong quá trình mang thai. Nguy cơ này chỉ khoảng 5% -7% nếu lần mang thai trước bị tiền sản giật nhẹ. Trong khi đó nguy cơ chỉ 1% ở các thai phụ thai lần một có huyết áp bình thường. Tuy nhiên, thai phụ có thể nhận biết trước các dấu hiệu huyết áp hoặc mức độ protein cao trong nước tiểu ở giai đoạn sớm nếu đi thăm khám định kỳ đều đặn. Ngoài ra, các “dấu ấn sinh học” để có thể dự trù nguy cơ mắc bệnh cho thai phụ.

Sản giật ảnh hưởng đến thai nhi như thế nào?

Tiền sản giật hoặc sản giật có thể ảnh hưởng đến nhau thai và chức năng của nhau thai. Nhau thai của thai phụ cung cấp oxy, máu và chất dinh dưỡng cho thai nhi nên có thể có các biến chứng tiềm ẩn bao gồm:

• Nhau bong non.
• Thai nhi kém phát triển.
• Chuyển dạ sớm hoặc sinh non.
• Thai chết lưu.

Khi nào thai phụ nên tìm sự trợ giúp y tế ngay lập tức?

Đến phòng cấp cứu nếu bạn bị co giật mới trong thai kỳ. Các triệu chứng khác cần được chăm sóc y tế khi mang thai là:

• Nhức đầu dữ dội.
• Chảy máu âm đạo .
• Mất thị lực hoặc nhìn đôi.
• Đau bụng nặng.
• Nôn mửa.
• Bạn cảm thấy thai nhi cử động ít hơn hoặc hoàn toàn không cử động.

Sản giật là tình trạng bệnh lý khá nghiêm trọng trong thai kỳ. Điều trị y tế kịp thời cho chứng tiền sản giật có thể giúp bạn không bị sản giật. Khám thai định kì, đúng lịch trước khi sinh để kiểm tra huyết áp thường xuyên và xét nghiệm máu, nước tiểu có thể giúp phát hiện các triệu chứng dẫn đến sản giật. Hãy cho bác sĩ sản khoa của bạn biết nếu bạn có các dấu hiệu của sản giật như mất phương hướng, đau đầu, mờ mắt hoặc co giật.

BS. Đỗ Nguyệt Thanh (Thọ Xuân Đường)