LÝ GIẢI NAM BẤT THIỂU TRẦN BÌ, NỮ BẤT LY HƯƠNG PHỤ

Những bác sĩ đông y, những người có kiến thức y học cổ truyền, thậm chí là người bình thường chắc hẳn đều từng nghe câu “nam bất thiểu trần bì, nữ bất ly hương phụ”. Câu nói này có ý nghĩa khi dùng thuốc chữa bệnh nam giới không thể thiếu trần bì, nữ giới chữa bệnh không thể thiếu hương phụ. Cùng lý giải tác dụng của 2 vị thuốc này.

1. Tìm hiểu tác dụng của 2 vị thuốc hương phụ, trần bì

Hương phụ và Trần bì là 2 vị thuốc thuộc nhóm thuốc lý khí, mỗi vị lại có đặc điểm riêng:

a. Hương phụ

- Bộ phận dùng: cùng củ của cây cỏ gấu. Loại cây này là 1 loại cỏ có sức sống mãnh liệt, rất khó tiêu diệt triệt để

- Tính vị: vị cay, hơi đắng, tính bình

- Tác dụng: lý khí chỉ thống, điều kinh

- Ứng dụng lâm sàng: Giúp điều trị các chứng rối loạn kinh nguyệt, thống kinh

b. Trần bì

- Bộ phận dùng: vỏ quýt chín thái mỏng phơi sấy khô

- Tính vị: vị cay, đắng, tính ấm, mùi thơm

- Tác dụng: kiện tỳ lý khí, táo thấp, hóa đàm.

- Ứng dụng lâm sàng: Được dùng chữa ho, điều trị các chứng đàm đầy tức ngực, đái giắt, đau bụng, khó tiêu, nôn mửa…

2. Lý giải câu nói nam bất ngoại trần bì, nữ bất ly hương phụ

Theo Đông y, nam giới thuộc dương và phần khí trong người cũng thuộc dương. Nam giới thường uống rượu, thích ăn những món chiên xào, nhiều chất béo bổ... mà theo Đông y, những chất béo, rượu cay nóng... sẽ làm cho tỳ vị bị tổn thương, không vận hóa được thức ăn. Thức ăn bị đình trệ lâu ngày, hóa thành thấp, rồi sinh ra đờm. Vào những ngày thời tiết lạnh càng ảnh hưởng nhiều đến hệ hô hấp, khiến họ cảm thấy như trong họng lúc nào cũng vướng đờm, khó thở.

Trần bì vị cay đắng, tính ôn, quy kinh Tỳ, Phế. Trần bì lý khí điều trung, táo thấp hóa đàm. Chủ trị các chứng: tỳ vị khí trệ, khí hư, đầy bụng ăn không tiêu, đàm thấp ứ trệ, phế khí mất tuyên thông. Trần bì hợp với nam giới, điều đó không có nghĩa là Trần bì lại không dùng cho nữ giới.

Theo dong y, nữ giới lấy huyết làm gốc. Kinh nguyệt, huyết trắng, mang thai, sinh và nuôi con đều mất huyết, nếu cơ thể yếu thì rất dễ sinh bệnh. Cổ nhân có câu: phụ nữ khí thường hữu dư, huyết thường bất túc (thừa khí nhưng thiếu máu). Bình thường phụ nữ đã ở trạng thái huyết không đủ, khí lại thừa nghĩa là khí huyết không điều hòa, mà khi khí huyết không điều hòa thì có thể gây bệnh.

Chu Đan Khê cho là nếu khí huyết xung hòa, thì không thể sinh bệnh, song nếu có uất thì có thể sinh ra mọi bệnh. Khi có uất ức, bực tức, khí cơ bị rối loạn, can sẽ mất sự điều đạt và can khí sẽ uất lại. Khí uất lâu có thể hóa hỏa gây hỏa uất. Khí là soái của huyết, khí uất có thể gây huyết uất. Khi có suy tư, thắc mắc nhiều thì can khí sẽ khắc tỳ, tỳ bị khắc thì khả năng kiện vận sẽ giảm sút và sinh đờm thấp. Khi đó đờm và khí cùng kết uất lại thành đờm khí uất kết. Khi thấp trọc không hóa được, thì thức ăn không được tiêu hóa tốt, ứ trệ gây thực trệ và dẫn đến thực uất.

Đờm thấp uất lâu cũng dễ hóa nhiệt. Khi bị uất lâu sự thăng giáng của khí không thông lợi, tỳ mất kiện vận, việc sinh sản ra khí huyết sẽ giảm, làm cho tâm tỳ hư. Còn khi uất đã hóa hỏa thì có thể làm tổn thương âm huyết, tức là tổn thương can thận. Như vậy khi khí uất dẫn đến thấp đờm uất, huyết uất, thực tích thì còn là chứng thực. Song khi bệnh lâu sẽ dẫn đến tỳ hư, tâm hư, can thận hư. Bệnh tình sẽ phức tạp hơn lên.

Hương phụ vị cay hơi đắng hơi ngọt, tính bình, quy kinh Can, Tam tiêu. Hương phụ sơ can lý khí, điều kinh chỉ thống. Chủ trị các chứng: Can khí uất trệ, sán khí thống, kinh nguyệt không đều, thống kinh, nhũ phòng trướng thống.

Sách Bản thảo cương mục: Hương phụ lợi tam tiêu giải lục uất, tiêu ẩm thực tích tụ, đàm ẩm bí mãn, phù thũng phúc trướng (mu bàn chân phù, bụng trướng), cước khí, các chứng đau tim, đau bụng, đau lợi răng, đau chân tay, đầu mặt, tai..., phụ nhân băng lậu đới hạ, kinh nguyệt không đều, bách bệnh của phụ nữ trước và sau sinh. Hương phụ được dùng để trị nhiều chứng bệnh khác nhau, không những là thần hộ mạng với nữ giới mà cũng có ích với các bệnh của nam giới.

Trần bì và Hương phụ là hai vị thuốc dân dã của người dân quê, rất hiệu quả và an toàn từ xưa tới nay. Trần bì chính là vỏ quýt phơi khô được người dân xỏ thành xâu treo trong nhà để phòng khi hữu sự. Hương phụ là loài cỏ khó diệt, có một bản năng sinh tồn rất mãnh liệt do bộ rễ chằng chịt bám sâu trong đất, còn hạt thì nằm an toàn trong ruột trâu bò và cứ thế phát triển khắp mọi nơi.

Để được tư vấn về các vấn đề sức khỏe hãy liên hệ ngay với  

NHÀ THUỐC ĐÔNG Y GIA TRUYỀN THỌ XUÂN ĐƯỜNG 

số 5-7 Khu tập thể Thủy sản, ngõ 1 Lê Văn Thiêm, Nhân Chính, Thanh Xuân, Hà Nội

Hotline: 0943986986 - 0937638282