TRẦN BÌ – VỊ THUỐC CÀNG ĐỂ LÂU CHỮA BỆNH CÀNG HIỆU QUẢ
Trần bì là vị thuốc được dùng từ lâu đời và khá phổ biến trong y học cổ truyền. Ở một số nơi, người ta chỉ dùng vỏ quả quýt chua, nhỏ một số vùng gọi là quả quýt tắc, quýt Hương Cần (không phải quả quất). Còn thông thường thì sử dụng vỏ quýt, vỏ cam. Dân gian xưa có câu: Nam bất thiểu trần bì, nữ bất ly hương phụ. Điều này nhấn mạnh sự quan trong của vị thuốc này đối với việc chữa bệnh. Cùng tìm hiểu vị thuốc trần bì nhé.
1. Mô tả
- Tên gọi: Trần bì, quất bì, tần hội bì.
- Tên khoa học: Citrus deliciosa Tenore. Họ Cam (Rutaceae).
- Dược liệu trần bì là vỏ quýt để lâu năm. Trần là lâu, Bì là vỏ, càng để lâu năm càng tốt. Thường vỏ quả quýt được chia làm 4,5 phần, xâu chuỗi phơi khô hoặc thái sợi phơi, sao khô. Khi khô thường giòn, dễ vỡ, có mùi thơm. Ngày xưa, các cụ y gia dùng trần bì thường xâu chuỗi gác lên gác bếp củi, để nhiều năm sau đó lấy ra dùng. Trần bì trên mười năm được xếp vào hàng thượng phẩm.
2. Thành phần hóa học
Trong vỏ có chứa 1,5- 2% tinh dầu, chủ yếu là limonene, terpineol, benzyl alcohol, octanol, thymol, citronella, citromitin. Nước và thành phần bay hơi có chứa vitamin A, B; 61,25% besperidin, 0,8% tro.
3. Tính vị quy kinh, công năng, chủ trị
- Vị cay, đắng, tính ôn
- Quy kinh: Tỳ, vị, phế, can
- Công năng: Lý khí, kiện tỳ, táo thấp, hóa đờm
- Chủ trị: Tỳ bất năng tiêu cốc, khí xung hung trung, thống nghịch hoắc loạn, chỉ tả, khử thốn bạch trùng. Chỉ ẩu, chỉ khái,tiêu đàm, trừ bàng quang lưu nhiệt, đình thủy ngũ lâm, lợi tiểu tiện.
4. Ứng dụng lâm sàng
- Chữa ho có đờm, viêm phế quản, viêm họng: Dùng trần bì trong bài Nhị trần thang. Gồm các vị: Trần bì 10, Bán hạ 10, Phục linh 10, Cam thảo 04. Sắc lấy khoảng 300ml chia uống 2 lần trong ngày sang chiều 30 phút sau ăn.
- Chữa tiêu chảy đau bụng kèm sôi bụng: Dùng bài Thống tả yếu phương. Gồm các vị: Bạch truật (thổ sao) 12g, Phòng phong (sao) 8g, Bạch thược (sao) 8g, Trần bì (sao) 6g. Tán bột, mỗi lần uống 4- 6g, ngày 2-3 lần,hoặc sắc uống.
- Chữa rối loạn tiêu hóa, trẻ em suy dinh dưỡng: Dùng bài Dị công tán. Gồm các vị Đẳng sâm 8g, Bạch truật 8g, Bạch linh 8g, Chích cam thảo 4g, Trần bì 6g, sắc uống hoặc làm thuốc hoàn tán.
- Chữa đau dạ dày, tiêu chảy. Dùng bài Bình vị tán. Gồm các vị: Trần bì, Cam thảo, Thương truật, Hậu phác, lượng bằng nhau, tán bột, trộn đều, mỗi lần uống 6-8g, ngày uống 2-3 lần, hoặc sắc uống.
Dùng trần bì lâu ngày sẽ tổn hao khí nên thận trọng. Những người ho khan, không có đờm, ho ra máu không được dùng trần bì.
.gif)
