BỆNH HỌC ĐAU DÂY THẦN KINH TỌA
Dây thần kinh tọa là dây hỗn hợp lớn nhất cơ thể, chi phối cả vận động và cảm giác cho chi dưới. Bệnh đau dây thần kinh tọa cũng rất thường gặp và gây nhiều triệu chứng khó chịu làm ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống.
I. Nguyên nhân gây bệnh
1. Nguyên nhân toàn thân
Thường ít gặp, bệnh đau dây thần kinh tọa có thể do viêm từ nhiều bệnh khác nhau như bệnh cúm, bệnh lậu, thấp tim, giang mai giai đoạn III, bệnh sốt rét…
2. Nguyên nhân tại chỗ
• Thoát vị đĩa đệm
Là nguyên nhân phổ biến. Thoát vị đĩa đệm cấp tính do các động tác gắng sức mạnh, sai tư thế… ví dụ cúi xuống nâng vật nặng sai tư thế, cử động đột ngột vùng cột sống. Thường gặp ở người trẻ trong độ tuổi lao động.
Thoát vị có thể do vi chấn thương kéo dài, hay gặp ở những người làm nghề lái xe đường dài, làm việc sai tư thế trong thời gian dài…
Đối với người cao tuổi, thoái hóa đĩa đệm cũng có thể gây bệnh.
• Trượt đốt sống
Thường phối hợp với thoái hóa cột sống, có thể thấy hình ảnh một hoặc nhiều đốt sống bị trượt ra phía trước hoặc phía sau, có thể do bẩm sinh hoặc chấn thương, hoặc do tổn thương các rễ thần kinh, hẹp ống sống thắt lưng…
• Viêm đốt sống hoặc viêm cột sống dính khớp
Viêm đốt sống hay gặp ở người lớn tuổi, đau ẩm ỉ cả ngày kể cả khi nghỉ ngơi, khi vận động có thể đau tăng.
Viêm cột sống dính khớp thường diễn biến chậm, lặng lẽ với triệu chứng đau thắt lưng hông và mông, cứng khớp buổi sáng, trời lạnh và đêm đau tăng, đau cả ngày khó chịu và mệt mỏi.
• Thoái hóa cột sống, loãng xương
• Các khối u
Các khối u có thể xuất phát tại cột sống hoặc di căn từ nơi khác đến, u chèn ép vào dây thần kinh gây đau
• Một số nguyên nhân khác
Abcès ngoài màng cứng, lao cột sống, hẹp ống sống thắt lưng, phì đại diện khớp…
II. Triệu chứng
1. Triệu chứng lâm sàng
• Đau
Bệnh nhân thường đau từ cột sống thắt lưng, lan xuống mông, mặt sau đùi, cẳng chân và bàn chân.
Nếu tổn thương dây thần kinh L5 thì sẽ đau lan ở mặt trước ngoài cẳng chân xuống trước mắt cá ngoài mu bàn chân rồi đến ngón chân cái.
Nếu tổn thương dây thần kinh S1 thì đau lan ở mặt sau cẳng chân tới gót chân, lòng bàn chân và bờ ngoài bàn chân tới ngón út.
Tùy theo nguyên nhân gây đau thần kinh tọa mà triệu chứng đau sẽ thay đổi, có thể đau âm ỉ cả ngày, có thể đau khi vận động, đau từng cơn…
• Tê bì, giảm cảm giác
Tùy theo mỗi người và triệu chứng sẽ thay đổi
• Hạn chế vận động
Tổn thương dây thần kinh L5 thì bệnh nhân không đi được bằng gót
Tổn thương dây thần kinh S1 thì bệnh nhân không đi được bằng ngón chân được.
Dáng đi có thể lệch về bên đối diện chân đau, cột sống thắt lưng có thể bị cong vẹo, mất đường cong sinh lí.
• Khám lâm sàng
- Nghiệm pháp Lasegue: chân đau thường <70o (bình thường>90o)
- Dấu Bonnet: dương dính
- Phản xạ gân gót: có thể giảm hoặc mất
- Rối loạn cảm giác
- Rối loạn dinh dưỡng cơ: khi bệnh nhân bị bệnh lâu ngày thường dẫn đến teo cơ.
2. Triệu chứng cận lâm sàng
- Chụp Xquang: có thể thấy hình ảnh thoái hóa cột sống, loãng xương, hình ảnh cột sống cong vẹo mất đường cong sinh lý…
- Chụp MRI: xác định được nhiều tổn thương như thoát vị đĩa đệm, u cột sống, lao…
- Điện cơ: phát hiện tổn thương rễ thần kinh.
- Xét nghiệm máu: phát hiện trong tình trạng viêm nhiễm, bệnh hệ thống, lao…
III. Điều trị
- Chế độ sinh hoạt: nghỉ ngơi, làm việc nhẹ nhàng, nếu nặng thì nên nghỉ ngơi tuyệt đối một thời gian, nằm trên giường cứng, tránh nằm võng.
- Kiêng các vận động sai tư thế, kiêng mang vác
- Tập thể dục các bài tập giãn cột sống như bơi, đu xà, tập yoga…
- Điều trị nội khoa: chủ yếu là điều trị triệu chứng
+ Giảm đau: các thuốc chống viêm không steroid, corticoid (cân nhắc vì tác dụng phụ nhiều)…
+ Giãn cơ
+ Vitamin B
- Điều trị nguyên nhân: tùy nguyên nhân mà dùng thuốc kháng sinh, chống lao…
- Điều trị ngoại khoa: dùng phẫu thuật trong một số trường hợp như hẹp ống sống, thoát vị, hội chứng đuôi ngựa, không đáp ứng điều trị nội khoa…
- Điều trị theo y học cổ truyền: Dùng thuốc y học cổ truyền, châm cứu, thủy châm, xoa bóp bấm huyệt, tác động cột sống… theo thể bệnh.
Bác sĩ: Thúy Hường (Thọ Xuân Đường)
.gif)
