Cây bòi ngòi cây thuốc chữa bách bệnh thông thường tại nhà

Thứ tư, 21/11/2018 | 11:45

Hedyotis auricularia L. có tên tiếng Việt là bòi ngòi tai. Cây thuốc thường dùng chữa viêm ruột, ỉa chảy, kiết lỵ, rắn cắn, cảm (cả cây), mụn nhọt, vết cắn, sưng vú, Eczema (cây tươi giã đắp).

CÂY BÒI NGÒI CÂY THUỐC CHỮA BÁCH BỆNH THÔNG THƯỜNG TẠI NHÀ

Hedyotis auricularia L. có tên tiếng Việt là bòi ngòi tai. Cây thuốc thường dùng chữa viêm ruột, ỉa chảy, kiết lỵ, rắn cắn, cảm (cả cây), mụn nhọt, vết cắn, sưng vú, Eczema (cây tươi giã đắp).

Cây thảo khỏe, mọc sum sê, sống hằng năm, hóa gỗ ở gốc. Cành non có 4 cạnh, nhẵn hoặc có lông nháp, màu lục nhạt, cành già hình trụ, màu xám nhạt. Lá mọc đối, hình bầu dục hoặc trái xoan, dài 3 – 8 cm, rộng 1 – 2,5 cm, gốc tròn hoặc hơi thuôn, đầu mũi nhọn, mặt trên nhẵn hoặc nháp, mặt dưới hơi có lông và có gân nổi rõ, cuống lá dài 2 – 7 cm, lá kèm xẻ thùy, có lông. Hoa mọc tụ tập ở kẽ lá thành hình cầu, dài 4 – 6cm; hoa màu trắng, đài có 4 răng hình giáo, có lông, ống đài dài 0,75 mm, có ít lông; tràng 4 cánh tròn, ống tràng dài 075mm, có ít lông; tràng 4 cánh tròn, ống tràng dài 1,5mm, có lông ở cổ họng; nhị 4, đính ở họng tràng, bao phấn đính lưng; bầu 2 ô, nhiều noãn. Quả khô, hình cầu, đường kính 1,25 – 1,5 mm, có đài tồn tại, nhẵn, hạt 6 – 8, có cạnh.

Bòi ngòi là tên gọi chung của một số loài thuộc chi Hedyotis, trong đó có loài trên.

Bòi ngòi tai là loại cây thảo phân bố tự nhiên rải rác khắp các tỉnh thuộc vùng núi thấp và trung du. Độ cao phân bố có thể đến gần 1000m. Còn có ở Trung Quốc, Lào, Campuchia, Thái Lan và Malaysia.

Cây ưa ẩm, ưa sáng hoặc có thể hơi chịu bóng, thường mọc thành khóm hay từng đám nhỏ lẫn với những cây bụi nhỏ khác ở ven đồi, trên nương rẫy. Bòi ngòi tai được coi là loại cỏ dại ảnh hưởng đến cây trồng nên thường bị loại bỏ.

Bòi ngòi tai ra hoa quả nhiều hàng năm; khả năng mọc cây con từ hạt tốt. Ngoài ra, sau khi bị cắt, các phần còn lại của cây vẫn có khả năng tái sinh cây chồi. Cây bòi ngòi tai chứa 2 alcaloid hedyotin, auricularin và vài chất base vô định hình năm 1981, công thức của auriculasin được xác lập. Hàm lượng alcaloid toàn phần là 0,29%. Các thành phần khác là alizarin acid oxalic, đường khử, chất màu, tanin, albumin (the Wealth of India V, 1959), (Võ Văn Chi, 1997, Trung dược từ hải III, 1997). Có tài liệu nói đến sự có mặt của β – sitostero (Compendium ò Indian Mrdicinal Plants II, 1999). Cao chiết toàn cây bòi ngòi tai bằng ngâm kiệt lạnh với ethanol 50% có tác dụng ức chế co thắt hồi tràng cô lập của chuột lang gây bởi acetylcholin và histamin.

Bòi ngòi tai có vị đắng, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu sưng, giảm đau. Bòi ngòi tai được dùng chữa cảm sốt, viêm họng, ho, viêm ruột, tiêu chảy, lỵ. Liều dùng: 16 – 30g cây khô bỏ rễ, sắc nước uống. Dùng ngoài, cây tươi giã nát đắp hoặc nấu nước ngâm rửa, chữa mụn nhọt, lở ngứa, rôm sẩy, sưng đau vú, viêm mủ da, eczema.

Ở Malaysia, lá bòi ngòi tai luộc chín được xát lên các chỗ đau của cơ thể hoặc đắp lên da nứt nẻ. Ở Ấn Độ, nước sắc lá, cao lá, hoặc lá tươi nghiền nát được dùng uống trị bệnh đường ruột. Thuốc nhão từ lá có tác dụng làm dịu da, đắp chữa ắp xe và vết thương. Ở Ấn Độ, lá luộc chín được ăn với cơm.