GIỚI THIỆU CÂY THUỐC CHÈ ĐẮNG RỪNG
Chè đắng hay còn gọi là khổ đinh trà, là một loại cây đang được trồng nhiều ở vùng núi phía Bắc nước ta, đem lại nguồn lợi kinh tế cho bà con nông dân. Từ lâu, người ta đã biết sử dụng lá chè này làm thuốc. Cùng Thọ Xuân Đường tìm hiểu về loài cây này nhé!
1. Mô tả
- Tên gọi: Chè đắng rừng, chè khôm, khổ đinh trà.
- Tên khoa học: Ilex kaushue SY. Hu. Thuộc họ: Trâm bùi (Aquifoliaceae ).
- Đặc điểm thực vật: Cây to, cao 10 - 15m, có khi đến 20m hay hơn những cây cổ thụ. Lá mọc so le, hình bầu dục thuôn, phiến mỏng và dai, dài 10 - 18 cm, rộng 5 - 7,5 cm, gốc tròn, đầu thuôn thành mũi nhọn ngắn, mép khía răng nhỏ và đều, gần bên nổi rõ ở cả hai mặt; cuống lá dài khoảng 2 cm. Lá non có màu đỏ. Cụm hoa mọc ở kẽ lá gồm hoa đực và hoa cái riêng (đơn tính khác gốc); cụm hoa đực dài khoảng cm, có 20 - 30 hoa; cụm hoa cái có 3 - 9 hoa. Quả hạch gần hình cầu , đường kính khoảng 1cm, có lông mịn, có núm nhụy dài tồn tại, khi chín màu đỏ; hạt 2 - 3, hình bầu dục thuôn, vỏ ngoài có vân hình mạng lưới.
2. Phân bố, sinh thái
- Họ Aquifoliaceae ở Việt Nam chỉ có 1 chi Ilex I., bao gồm 40 loài và nhiều thứ (var.). Theo kết quả điều tra của Viện dược liệu, thuộc chi này đã ghi nhận được tới 9 loài có công dụng làm thuốc, trong đó loài chè đắng (Ilex kaishue S.Y.Hu) được phát hiện sau cùng, vào đầu những năm 90 của thế kỷ trước.
- Cho đến nay, chè đắng rừng đã xác định được về phân bố tại tỉnh miền núi phía Bắc, bao gồm: Cao Bằng (Nguyên Bình: Mai Long; Hạ Lang: An Lạc , Đồng Loan, Đức Quang, Thái Đức; Quảng Hoà: Mỹ Hưng, Tiên Thành; Thạch An: Đức Xuân); Lào Cai (Sa Pa), Hàm Rồng, Bắc Kạn (Ba Bể); Hoà Bình (Yên Thuỷ, Phổ Sấu ); Ninh Bình (Cúc Phương: Đồng Cơn). Trên thế giới, loài này mới biết có ở Trung Quốc (các tỉnh: Hồ Nam, Hồ Bắc, Vân Nam, Quảng Tây, Quảng Đông).
3. Bộ phận dùng
- Lá.
4. Tính vị công năng
Lá chè đắng rừng vị đẳng, sau cảm giác ngòn ngọt ở họng, có công năng tiêu viêm giải thừ , nên được dùng điều trị các bệnh viêm nhiệt đau mắt đỏ [TDTH , 1996 II : 604].
5. Công dụng
- Lá chè đắng rừng được dùng để pha nước uống như uống chè, có tác dụng làm cho người khoẻ mạnh đỡ mệt mỏi khi làm việc trí óc căng thẳng hoặc gặp những bất lợi thời tiết như thời tiết quá nóng. Chè đắng rừng làm cho đầu óc tỉnh táo nhưng không gây mất ngủ. Gần đây, còn thấy là chè đắng rừng có tác dụng hạ huyết áp nhẹ, hạ cholesterol huyết, giải độc, bảo vệ gan. Lá chè đắng rừng có tác dụng an thần ngay sau khi uống nhưng lại kích thích thần kinh làm tỉnh táo, minh mẫn, mà không làm mất giấc ngủ.
- Cây chè đắng rừng ở Trung Quốc gọi là " khổ định trà ", khổ ở đây là đắng , nên tên khoa học cũng được đặt là Ilex Kudingcha CJ.Tseng, lá cây được dùng ở Quảng Tây (Trung Quốc) để chữa các bệnh thuộc nhiệt (nhiệt bệnh), phiền khát, đau đầu, mắt đỏ [TDTH, 1996, II: 604].
6. Bài thuốc có chè đắng rừng
- Thuốc làm tăng tuần hoàn máu, tăng trí nhớ: Lá chè đắng vắng, lá bạch quá, mỗi vị 1g. Để cả lá hoặc tán thành bột thô, pha uống trong ngày như uống trà.
- Có thể chế thành viên, mỗi viên 0,10g saponin lá chè đắng rừng và 0,10g cao lá bạch quả đã tiêu chuẩn hoá. Mỗi lần uống một viên, ngày 2 - 3 lần.
Hiện nay, chè đắng được sản xuất tung ra thị trường dưới dạng thực phẩm chức năng được nhiều người dân sử dụng thay nước uống hằng ngày. Qúy vị quan tâm có thể mua để sử dụng và tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
.gif)
