Những bài thuốc quý từ cây Địa liền

Thứ 6, 06/07/2018 | 16:56

Địa liền còn có tên gọi khác là Sơn nại, tam nại, sa khương, thiền liền... Theo đông y, địa liền vị cay tính ôn vào các kinh tâm, tỳ, vị có tác dụng ôn trung, trừ hàn, trừ thấp, tiêu thực, bại độc khí.

NHỮNG BÀI THUỐC QUÝ TỪ CÂY ĐỊA LIỀN

1. Vài nét khái quát về cây địa liền

Địa liền có tên khoa học là Kaempferia galanga L. thuộc họ Gừng (Zingeiberaceae). Chúng có lá mọc sát đất vì vậy nên tên gọi là địa liền. Cây thảo, sống lâu năm, không có thân, thân rễ củ gồm nhiều củ nhỏ, mọc nối nhau, hình trứng. Lá, 2 đến 3 cái hình trứng tròn, xòe trên mặt đất. Cụm hoa không cuống, mọc ẩn trong bẹ lá, hoa có 6-12 cái, xếp thành hình bánh xe màu trắng có đốm tím ở giữa. Cây xanh tốt quanh năm. Mùa hoa tháng 8 đến tháng 9.

Từ tháng 12 đến tháng 3 năm sau, tức là vào mùa xuân, người ta chọn những cây trên 2 năm tuổi, đào củ về, rửa sạch đất cát, thái thành từng miếng, xông diêm sinh một ngày rồi đem phơi khô. Tuyệt đối không sấy than củi vì củ sẽ đen, mùi kém thơm. Địa liền rất dễ bảo quản, hầu như không bị mốc mọt, có nơi người ta chỉ đem về rửa sạch phơi khô.

Trong địa liền có tinh dầu, thành phần chủ yếu của tinh dầu đó là acid p-methoxycinamic, ethyl cinamat và p-methoxyl athylcinamat. Ngoài ra, thân rễ còn có n-pentadecan, aldehyd cinamic, cineol, keampferol, borneol, ...

Nghiên cứu dược lý hiện đại cho thấy Địa liền có tác dụng giảm đau, hạ sốt và chống viêm. Thường dùng trị ăn uống không tiêu, ngực bụng lạnh đau, tê phù, tê thấp, nhức đầu, đau răng do phong. Còn được dùng để trị ỉa chảy, hoắc loạn và trị ho gà.

2. Địa liền theo đông y

Địa liền vị cay tính ôn vào các kinh Tâm, tỳ, vị có tác dụng ôn trung, trừ hàn, trừ thấp, tiêu thực, bại độc khí.

Lá và thân rễ nhai ngậm chữa ho và đau họng. Thân rễ dùng riêng chữa cảm lạnh. Một vài nơi dùng lá và thân rễ địa liền làm rau ăn sống. Nước chiết củ dùng trị ho, làm bớt hôi miệng, làm cao dán trị nhức mỏi. Lá và củ cũng dùng ngậm chữa ho và làm cho hết hôi miệng. Rễ còn dùng chế vào dầu xức tóc cho thơm.

Liều dùng: Ngày dùng 3-6g dạng thuốc sắc, thuốc bột hay viên hoặc ngâm rượu

3. Các bài thuốc quý từ cây địa liền

• Chữa cảm sốt, nhức đầu, táo bón lâu năm, ăn không tiêu (Kinh nghiệm của Hợp tác xã thuốc dân tộc Hợp Châu):

Địa liền 1.000g, Rau má 1.000g, Thổ phục linh 1.000g, Cam thảo 500g. Tất cả phơi khô tán bột, ngày uống 2-4g.

• Cảm sốt nhức đầu:

Thân rễ Địa liền 5g, Bạch chỉ 5g, Cát căn 10g, tán bột làm viên uống. Viện Dược liệu đã nghiên cứu sản xuất viên Bạch địa căn (gồm Địa liền 0,03g, Bạch chỉ 0,10g, Cát căn 0,12g) dùng làm thuốc hạ sốt, giảm đau trong bệnh sốt xuất huyết và sốt cao ở một số bệnh truyền nhiễm; còn có tác dụng kháng khuẩn chống bội nhiễm.

• Chữa ăn uống khó tiêu, đau dạ dày, đau thần kinh tọa ( Diệp Quyết Tuyền):

Địa liền 20g, Quế chi 10g, tán bột, uống mỗi lần 2g, ngày 3 lần.

• Ngực bụng lạnh đau, tiêu hóa kém:

Địa liền 4-8g, sắc hay tán bột uống. Hoặc dùng: Địa liền, Đinh hương, Đương quy, Cam thảo lượng bằng nhau, tán bột trộn hồ làm viên bằng hạt ngô, mỗi lần uống 10 viên với rượu.

• Rượu xoa bóp:

Rượu Địa liền (ngâm củ Địa liền xắt nhỏ trong rượu 40-50% (40-50 độ), trong 5-7 ngày) có thể dùng xoa bóp hoặc uống làm bớt nhức mỏi gân cốt, đau lưng và làm cho máu huyết lưu thông. Kinh nghiệm người viết bài này thường chế rượu xoa bóp theo công thức: Địa liền 100g, Bạch chỉ 30g, Huyết giác 20g, Thiên niên kiện 20g, Đại hồi 20g, Quế chi 20g, Long não 10g. Ngâm với 1 lít rượu sau 7 ngày, dùng xoa bóp chữa đau nhức, tê phù, có thể ngậm chữa đau nhức răng (nhổ bỏ, không được uống). Đặc biệt rượu này dùng xoa bóp kết hợp hỏa long cứu vùng bụng cho phụ nữ sau sinh vừa giúp tiêu hóa tốt, vừa làm thon bụng, đẹp da, thơm người.