Được biết đến với chất xơ ăn kiêng gọi là glucomannan, rễ konjac đã trở thành một thành phần phổ biến trong việc kiểm soát cân nặng và bổ sung sức khỏe đường ruột.

Konjac là gì?

Konjac, có tên khoa học là Amorphophallus konjac, là một loại cây có nguồn gốc từ Đông Nam Á, thuộc họ Ráy (Araceae). Nó thường được gọi là khoai nưa, củ nưa, devil’s tongue, voodoo lily, elephant yam.

Cây konjac là loài thân thảo sống lâu năm, phát triển từ một củ ngầm lớn dạng hình cầu hoặc cầu dẹt, đường kính có thể đạt 20 – 25cm. Củ thường có màu nâu sẫm, vỏ xù xì và mang nhiều sẹo do bẹ lá để lại, bên trong chứa nhiều chất nhầy glucomannan, một polysaccharide có khả năng hút nước cao. Từ củ mọc lên một cuống lá duy nhất dạng thân giả, hình trụ, cao từ 50cm đến hơn 150cm, mang các vằn đốm màu tím nâu đặc trưng. Lá chính mọc ở đỉnh cuống, chia nhiều lần thành các thuỳ nhỏ, hình dạng lông chim xẻ kép, mép lá lượn sóng nhẹ, màu xanh sẫm. Trước khi ra lá, cây thường cho hoa vào mùa xuân, là cụm hoa điển hình dạng mo của họ Ráy, gồm một mo hoa màu tím sẫm hình phễu bao quanh trục hoa (spadix) bên trong. Trục hoa mang các hoa đơn tính: hoa cái ở phần gốc và hoa đực ở phía trên, phía ngọn là phần bất thụ có thể phát mùi hôi nhẹ để thu hút côn trùng thụ phấn. Sau khi thụ phấn, cây tạo quả mọng nhỏ, khi chín có màu đỏ tươi, mỗi quả thường chứa một đến hai hạt. Loài cây này thường rụng lá và bước vào giai đoạn n

Phần có giá trị nhất của cây là rễ củ, được chế biến thành nhiều dạng khác nhau, bao gồm bột, mì và thực phẩm bổ sung.

Thành phần chính của konjac là glucomannan – một loại polysaccharide thuộc nhóm chất xơ hòa tan trong nước. Glucomannan có khả năng hấp thụ nước rất mạnh, có thể nở ra gấp 50 lần trọng lượng ban đầu khi tiếp xúc với dịch lỏng. Khi đi vào cơ thể, chất này tạo thành dạng gel nhớt trong ruột, giúp làm chậm quá trình tiêu hóa và tạo cảm giác no lâu. Nhờ tính chất này, glucomannan được ứng dụng phổ biến trong các sản phẩm hỗ trợ giảm cân, điều hòa đường huyết và cải thiện chức năng tiêu hóa.

Lợi ích của rễ cây konjac

Hỗ trợ quản lý cân nặng

Chất xơ glucomannan trong rễ konjac giúp ức chế sự thèm ăn bằng cách nở ra trong dạ dày và thúc đẩy cảm giác no.

Một nghiên cứu năm 2003 đã thử nghiệm tác dụng của thực phẩm bổ sung không chứa chất kích thích đối với cân nặng và quá trình giảm mỡ ở người lớn béo phì.

Trong nghiên cứu ngẫu nhiên, mù đôi, có đối chứng giả dược, những người lớn béo phì trong độ tuổi 20 – 50 đã dùng giả dược hoặc 6 viên nang thực phẩm bổ sung có chứa glucomannan mỗi ngày trong sáu tuần. Thực phẩm bổ sung này cũng chứa chitosan, cỏ cà ri, gymnema sylvestre và vitamin C.

Mặc dù không có thay đổi đáng kể nào về lượng calo tiêu thụ giữa hai nhóm, nhóm điều trị đã giảm được nhiều cân, mỡ cơ thể và tổng khối lượng mỡ hơn, đồng thời giảm được nhiều vòng bụng, eo và hông hơn.

Các nghiên cứu cụ thể về konjac glucomannan đã cho thấy kết quả tương tự. Ví dụ, một nghiên cứu ngẫu nhiên, mù đôi, có đối chứng giả dược năm 2015 trên 83 người lớn thừa cân đã xác nhận hiệu quả của nó trong việc giúp giảm cân, mỡ cơ thể và thậm chí là mức cholesterol.

Giúp cải thiện sức khỏe tiêu hóa

Glucomannan hoạt động như một prebiotic, nuôi dưỡng vi khuẩn đường ruột có lợi. Nó cũng giúp điều chỉnh nhu động ruột, làm giảm các vấn đề như táo bón.

Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nutrition đã nêu bật khả năng của glucomannan trong việc tăng khối lượng phân và cải thiện chức năng đường ruột nói chung. Trong một nghiên cứu khác từ năm 2008, việc bổ sung glucomannan konjac giúp tăng nhu động ruột lên 30% và cải thiện hệ sinh thái đại tràng ở người lớn bị táo bón.

Hỗ trợ kiểm soát đường huyết

Konjac làm chậm quá trình hấp thụ đường trong đường tiêu hóa, giúp ổn định đường huyết.

Nghiên cứu được công bố năm 2023 cho thấy glucomannan có thể làm giảm đáng kể đường huyết khi đói và cải thiện độ nhạy insulin ở những người mắc bệnh tiểu đường tuýp 2.

Tác dụng chống tiểu đường cũng đã được tìm thấy trong một số nghiên cứu khác, khiến nó trở thành một sự bổ sung tuyệt vời cho chế độ ăn của người tiểu đường.

Có thể làm giảm cholesterol

Glucomannan có thể làm giảm cholesterol LDL bằng cách liên kết với axit mật, thúc đẩy quá trình bài tiết chúng và hỗ trợ sức khỏe tim mạch.

Một phân tích tổng hợp được công bố vào năm 2024 đã xác nhận rằng việc bổ sung glucomannan làm giảm đáng kể mức cholesterol toàn phần và LDL mà không ảnh hưởng đến cholesterol HDL.

Một phân tích tổng hợp khác gồm 12 nghiên cứu (8 nghiên cứu ở người lớn, 4 nghiên cứu ở trẻ em) từ năm 2017 đã đưa ra những xác định tương tự, phát hiện ra rằng việc bổ sung glucomannan konjac có thể làm giảm cholesterol toàn phần và LDL mà không ảnh hưởng đến mức cholesterol HDL.

Tăng cường sức khỏe làn da

Theo nghiên cứu, các sản phẩm từ Konjac có tác dụng dưỡng ẩm và có thể cải thiện kết cấu và độ đàn hồi của da. Chúng cũng đã được chứng minh là có tác dụng bảo vệ chống lại tác hại của tia cực tím.

Glucomannan, được sử dụng trong các công thức chăm sóc da, có tác dụng tăng cường khả năng giữ ẩm, chống mụn trứng cá và giảm các dấu hiệu lão hóa.

Chất xơ glucomannan cũng có thể đẩy nhanh quá trình chữa lành vết thương bằng cách thúc đẩy tổng hợp collagen.

Cách sử dụng

Chúng ta có thể sử dụng rễ konjac như một chất bổ sung chế độ ăn uống hoặc cho mục đích ẩm thực. Đối với sức khỏe làn da, cũng có thể sử dụng miếng bọt biển konjac.

Sử dụng trong ẩm thực

Konjac từ lâu đã được sử dụng phổ biến trong ẩm thực châu Á. Nhờ hàm lượng calo cực thấp và khả năng tạo gel tự nhiên, konjac trở thành nguyên liệu lý tưởng trong các chế độ ăn kiêng, ăn chay và thực dưỡng hiện đại.

Mì konjac (mì shirataki) là sản phẩm nổi bật nhất, được chế biến từ bột củ konjac, không chứa gluten và gần như không có carbohydrate. Loại mì này có cấu trúc dai nhẹ, trong suốt, thường được dùng thay thế cho mì ống hoặc miến trong các món ăn giảm cân. Người ăn kiêng theo chế độ keto hoặc low - carb rất ưa chuộng vì khả năng tạo cảm giác no mà không gây tăng đường huyết.

Bột konjac, hay còn gọi là bột glucomannan, được sử dụng như một chất làm đặc trong súp, nước sốt, hoặc thay thế cho bột mì trong làm bánh. Đặc tính hút nước mạnh của bột giúp tạo độ sánh tự nhiên mà không cần thêm chất béo, đồng thời hỗ trợ tiêu hóa.

Ngoài ra, konjac còn được dùng để chế biến các loại thạch và kẹo dẻo ít đường, có mặt trên thị trường như một lựa chọn lành mạnh thay cho đồ ngọt truyền thống. Thạch konjac thường mềm, dai, có hương vị trái cây tự nhiên, phù hợp cho trẻ nhỏ, người lớn tuổi hoặc người ăn kiêng.

Không chỉ mang lại lợi ích sức khỏe, các sản phẩm từ konjac còn giúp làm phong phú thực đơn hàng ngày với sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại.

Thực phẩm bổ sung

Bột: Trộn bột konjac vào sinh tố hoặc nước để tăng cường chất xơ nhanh chóng.

Viên nang: Thuận tiện cho những người muốn tận dụng lợi ích sức khỏe của glucomannan mà không cần thay đổi chế độ ăn uống.

Điều quan trọng là phải uống thực phẩm bổ sung rễ konjac với nhiều nước và nên uống trước bữa ăn.

Rủi ro và tác dụng phụ

Mặc dù konjac mang lại nhiều lợi ích, nhưng điều quan trọng là phải sử dụng nó một cách có trách nhiệm. Nó thực sự có thể gây ra các tác dụng phụ sau đây ở một số người:

• Khó tiêu: Một số người có thể bị đầy hơi, chướng bụng hoặc tiêu chảy, đặc biệt là khi mới đưa nó vào chế độ ăn.
• Nguy cơ nghẹn: Do glucomannan nở ra trong nước nên các sản phẩm từ konjac (như thạch hoặc bột) có thể gây nguy cơ nghẹn nếu không uống đủ nước.
• Ảnh hưởng đến thuốc: Chất xơ này có thể ảnh hưởng đến sự hấp thụ của một số loại thuốc. Tham khảo ý kiến ​​bác sĩ nếu chúng ta đang dùng thuốc theo toa.
• Phản ứng dị ứng: Mặc dù hiếm gặp, một số người có thể bị dị ứng với các sản phẩm từ konjac.

Những câu hỏi thường gặp

Konjac có vị như thế nào?

Bản thân konjac hầu như không có hương vị. Nó thường được mô tả là nhạt nhẽo hoặc trung tính, với kết cấu dạng keo hoặc dai. Nó dễ dàng hấp thụ hương vị của nước sốt hoặc gia vị mà nó nấu cùng, khiến nó trở thành một thành phần đa năng trong nhiều món ăn.

Rễ konjac có tác dụng gì?

Rễ này chủ yếu được sử dụng vì hàm lượng glucomannan cao, một chất xơ hòa tan. Nó có thể có lợi cho:

• Cải thiện tiêu hóa và nhu động ruột (tác dụng nhuận tràng tự nhiên).
• Giảm mức cholesterol.
• Kiểm soát đường huyết.
• Hỗ trợ quản lý cân nặng bằng cách thúc đẩy cảm giác no.

Có nên ăn konjac mỗi ngày không?

Có, chúng ta có thể ăn nó hàng ngày với lượng vừa phải, đặc biệt là khi dùng dưới dạng thực phẩm như mì konjac hoặc thạch. Tuy nhiên, điều quan trọng là:

• Uống nhiều nước vì chất xơ sẽ nở ra trong dạ dày.
• Tránh tiêu thụ quá nhiều, có thể dẫn đến khó tiêu.

Tác dụng phụ của rễ konjac là gì?

Các tác dụng phụ có thể xảy ra bao gồm:

• Đầy hơi.
• Tiêu chảy hoặc phân nát.
• Nguy cơ nghẹn, đặc biệt là với các sản phẩm bổ sung konjac khô hoặc thạch (nó có thể nở ra trước khi đến dạ dày nếu không uống đủ nước).

Konjac có tốt cho việc giảm mỡ không?

Có, nó có thể hỗ trợ giảm mỡ gián tiếp bằng cách:

• Thúc đẩy cảm giác no, có thể làm giảm lượng calo nạp vào.
• Làm chậm quá trình tiêu hóa, giúp ổn định đường huyết.
• Rất ít calo.

Tuy nhiên, đây không phải là giải pháp thần kỳ. Nó sẽ hiệu quả nhất khi kết hợp với chế độ ăn uống cân bằng và tập thể dục.

Kết luận

Rễ Konjac là nguồn dinh dưỡng dồi dào hỗ trợ kiểm soát cân nặng, sức khỏe đường ruột, sức khỏe làn da và nhiều hơn thế nữa. Với khả năng thúc đẩy quá trình chữa lành vết thương, rõ ràng là tại sao nó lại được coi là siêu thực phẩm.

Như với bất kỳ sản phẩm sức khỏe nào, điều quan trọng là phải điều độ và có nhận thức. Bắt đầu với lượng nhỏ, đảm bảo đủ nước và tham khảo ý kiến ​​chuyên gia chăm sóc sức khỏe nếu chúng ta có tình trạng bệnh lý tiềm ẩn.

BS. Nguyễn Thùy Ngân (Thọ Xuân Đường)