ĐÔNG Y CHỮA BỆNH LOẠN DƯỠNG CƠ DUCHENNE

Bài đăng báo Sức khỏe cộng đồng số 38 ngày 07/11/2018

Loạn dưỡng cơ Duchenne là một bệnh  khó, nằm trong nhóm bệnh di truyền mà đến nay vẫn chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu. Một số kết quả khám chữa bệnh gần đây cho thấy, y học cổ truyền mang lại tia hy vọng cho những bệnh nhân không may mắn này.

Loạn dưỡng cơ theo y học hiện đại

Loạn dưỡng cơ Duchenne là bệnh di truyền thuộc nhóm bệnh thoái hóa cơ tiến triển. Bệnh gây ra do đột biến gen Dystrophin - một gen lặn trên nhiễm sắc thể X (Xq21) gây thiếu hụt protein Dystrophin nằm ở bề mặt màng tế bào cơ vân, đưa đến thoái hóa cơ và teo cơ.

Theo nghiên cứu ở Việt Nam bệnh xuất hiện sớm, thường diễn biến từ từ qua 3 giai đoạn:

-    Giai đoạn 1: Từ 2-5 tuổi bệnh xuất hiện tự nhiên với các triệu chứng giảm vận động, chậm biết đi, dễ ngã, đi hay bị mỏi, cầm nắm đồ vật hay bị rơi, chưa bị teo cơ. Giai đoạn này khó chẩn đoán trừ khi trong gia đình đã có người bị bệnh (cậu, anh trai).

-    Giai đoạn 2: Bệnh nhân giảm vận động rõ, đi lại khó khăn, đứng lên hoặc ngồi dậy khó, teo cơ nhiều vị trí đối xứng như cơ vai, cơ cánh tay, cơ ngực, thắt lưng, mông, đùi…, giả phì đại ở bắp chân (gặp ở 100% các bệnh nhân). Cuối giai đoạn này bệnh nhân thường có biểu hiện co gân gót hoặc các gân khác làm bệnh nhân thay đổi dáng đứng, dáng đi, ngực ưỡn ra trước, mông cong về phía sau, khi đứng thường phải nhón gót. 

-    Giai đoạn 3 (Giai đoạn cuối): Trẻ mất hẳn khả năng vận động, chỉ ngồi một chỗ, teo cơ toàn thân, teo cả cơ mặt, biến dạng mặt, bắp chân cũng teo nhỏ, bệnh nhân chỉ còn da bọc xương. Hệ hô hấp, tim mạch bị tổn thương, bệnh nhân tử vong do suy hô hấp, suy tim và bội nhiễm phổi. 

Thời gian tiến triển dài ngắn của bệnh tùy từng bệnh nhân. Khi xét nghiệm men cơ Creatin kynase (CK) trong máu tăng cao gấp 20-100 lần. 

Loạn dưỡng cơ Duchenne theo y học cổ truyền 

Tiến sĩ - lương Phùng Tuấn Giang (nhà thuốc Thọ Xuân Đường, hậu duệ đời thứ 16 của dòng họ Phùng làm nghề bốc thuốc chữa bệnh cứu người đã gần 4 thế kỷ) lý giải: “Trong Đông y, loạn dưỡng cơ Duchenne là bệnh nặng nhất trong 9 loại bệnh loạn dưỡng cơ, nằm trong phạm trù chứng nuy của Đông y. Đông y nhận định: Tỳ chủ tứ chi, là gốc của hậu thiên, là nguồn của sinh khí (hậu thiên chi bản, sinh khí chi nguyên), hậu thiên mất sự nuôi dưỡng, tứ chi suy yếu, ắt sinh chứng cơ nuy, thận chủ tinh là gốc của tiên thiên, bẩm thụ tiên thiên không đầy đủ, thận tinh suy hư, xương khô tủy vơi, ắt sinh chứng cốt nuy”. Phác đồ điều trị loạn dưỡng cơ tại Thọ Xuân Đường bao gồm châm cứu, xoa bóp bấm huyệt, xông hơi thuốc theo liệu trình, kết hợp với dùng thuốc viên, thuốc sắc có nguồn gốc thảo dược.

Tùy theo thể bệnh mà sẽ có phương pháp điều trị thích hợp. 

•    Thể thận tinh hư (tiên thiên bất túc): 

Biểu hiện: Bệnh nhi cơ bắp teo nhẽo, vô lực, đi không vững, dễ bị ngã, cột sống thắt lưng bị gồ ra trước. 

Biện chứng: Bệnh khởi phát ở lứa tuổi nhi đồng, thường do yếu tố tiên thiên không đầy đủ. Thận tàng tinh và cũng là gốc của tiên thiên, nên khi điều trị phải bổ vào thận. 

Phép chữa: Tư bổ thận tinh. 

Phương thuốc: Địa hoàng ẩm tử gia giảm: Sinh địa 12 gam; Thục địa 12 gam, Sơn thù, Kỷ tử, Viễn chí, Đương quy, Nhục thung dung, Ngũ vị tử, Thạch xương bồ, Phục linh, Hoàng kỳ, Ba kích mỗi vị 9 gam. Sắc uống. 

•    Thể tỳ khí hư: 

Biểu hiện: Cơ bắp toàn thân co lại, không có sức lực, người mệt mỏi, ăn ít, hơi thở ngắn, đại tiện phân nát, mạch nhược vô lực. 

Biện chứng: Tỳ phụ trách tứ chi, cơ nhục, bệnh loạn dưỡng cơ tuy liên quan đến di truyền nhưng hậu thiên mất nuôi dưỡng cần chữa chính khí, phải kiện tỳ bổ khí.

Phép chữa: Bổ ích tỳ khí

Phương thuốc: Sâm linh bạch truật tán gia giảm: Đảng sâm, Bạch truật, Hoài sơn, Bạch biển đậu, Mạch nha mỗi vị 12 gam, Phục linh 9 gam, Mễ nhân 9 gam, Cam thảo 6 gam, Trích Kê nội kim 6 gam. Sắc uống. Bài thuốc Sâm linh bạch truật tán có tác dụng trực tiếp lên cơ trơn, bổ khí gián tiếp cho cơ vân.

•    Kết hợp châm cứu trong điều trị: 

-    Huyệt chủ: Tỳ du, Thận du, Đại chùy, Mệnh môn.

-    Châm thêm huyệt phối hợp: Hợp cốc, Túc tam lý, Khúc trì, Kiên ngung, Hoàn khiêu, Huyền chung.

-    Gia giảm: Một số huyệt tùy từng bệnh nhân, Can thận âm hư, thêm: Can du, Chí thất, Thái khê.

-    Cách châm: Huyệt chủ và huyệt phối hợp, huyệt gia giảm chia thành 2 nhóm, châm thay đổi, mỗi ngày hoặc cách ngày châm 1 lần.

Ngoài ra bệnh nhân còn cần kết hợp thêm thể dục, các biện pháp trị liệu phục hồi chức năng để đạt kết quả tốt nhất. 

Phương pháp điều trị của Nam y là phương pháp điều trị tự nhiên chữa vào gốc bệnh nên an toàn và hiệu quả ngăn chặn bệnh tốt. 

Lương y Phùng Tuấn Giang cho biết thêm: “ Trẻ loạn dưỡng cơ Duchenne có nguy cơ cao bị co rút các nhóm cơ gấp ở cổ chân, gối và khuỷu. Do đó, các bài tập vận động phục hồi chức năng cho trẻ  là một trong những ưu tiên hàng đầu, và cần được điều trị sớm. ”

Hàng chục năm nay, Lương y Phùng Tuấn Giang đã lặn lội đến nhiều vùng núi, vùng dược liệu xa xôi như Lạng Sơn, Sa Pa, Sơn La, Lai Châu, Đà lạt…để tìm cây thuốc về chữa bệnh. Hễ dân tộc nào có bài thuốc quý, cây thuốc đặc biệt, lương y sẽ tìm ngay đến để nghiên cứu, học hỏi và làm sáng tỏ tác dụng của nó. Sự kết hợp giữa bài thuốc gia truyền của dòng họ cùng những trải nghiệm đúc rút thường xuyên đã mang lại hiệu quả lớn trong phác đồ điều trị loạn dưỡng cơ Duchenne của gia tộc họ Phùng.

Hiện nay, Nhà thuốc đông y Thọ Xuân Đường đang dành một khu điều trị riêng cho bệnh nhân mắc bệnh loạn dưỡng cơ Duchene và có nhiều chính sách giảm giá sâu cho các bệnh nhân có hoàn cảnh khó khăn đặc biệt. 

BS. Lê Thanh Xuân