CÀ PHẤN TÀU – CHỮA BỆNH BẰNG THUỐC NAM
Cà phấn tàu (Desmodium podocarpum DC. - Hedysarum podocarpum (DC.) Spreng.) là cây mọc tự nhiên trên đất trống vùng trung du và miền núi, phổ biến ở Việt Nam. Cà phấn tàu có vị đắng hơi nhọt, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, giảm đau, lợi tiểu, còn chữa cảm mạo và ho.
Cây nhỏ dạng bụi, cao 0,5 – 1m. Thân hình trụ, ít phân cành, lúc đầu có lông trắng sát, sau nhẵn. Lá mọc so le, cuống có lông trắng, 3 lá chét hình bầu dục – thuôn hoặc trái oan ngược, dài 2,5 – 5cm, rộng 1 – 2,5cm, gốc tròn, đầu lõm cõ mũ lồi, lá chét tận cùng to hơn, trên mặt nhẵn, mặt dưới có lông màu tro, gân chính chạy dọc theo mép lá, gân phụ thành mạng lưới rõ, cuống chung dài 2 – 2,5cm, có lông trắng nhạt.
Cụm hoa mọc ở ngọn hoặc đầu cành thành chùm bông, dài 4 – 6cm, có lông mềm màu trắng bạc; lá bắc hình trái xoan nhọn, có khía; hoa nhiều màu hồng hoặc tím; đài có 4 răng nhẵn, cành cờ hình trứng rộng, dài 4mm, các cánh bên 2mm, nhị 1 bó, bao phấn màu nâu, bầu nhẵn. Quả đậu mọc đứng, rất sít nhau, chia 5 -6 đốt, có lông rất nhỏ. Mùa hoa quả từ tháng 6 đến tháng 9 hàng năm.
1. Tác dụng dược lý
- Tác dụng trên vận động tự nhiên: Toàn cây cà phấn tàu bỏ rễ, chặt nhỏ, rửa sạch, phơi khô, nghiền thành bột, chiết cồn 50%, cô dưới áp lực đến khô. Tiêm phúc mạc liều 50 – 100 mg/kg cho chuột nhắt trắng, thấy vận động tự nhiền của chuột giảm (Dhar et al., 1974, Indian J.Exptal Siology, vol.12 (11): 512 – 523).
- Độc tính cấp: Thử cao khô chiết như trên, đường tiêm phúc mạc cho chuột nhắt trắng, đã xác định được LD50 = 375 mg/kg (Dhar et al., 1974, Indian J.Exptal Siology, vol.12 (11):512 – 523).
- Tác dụng kéo dài thời gian ngủ do pentobarbitan: Tiêm phúc mạc pentobarbitan liều 45 mg/kg cho lô đối chứng và cho lô đã dung cao khô toàn cây cà phấn tàu liều 100 mg/kg thấy thời gian ngủ ở lô dùng thuốc dài hơn so với lô đối chứng (J.Res.Indian Med., 1975, 10: 135 – 138).
- Tác dụng giảm đau: Cao khô toàn cây cà phấn tàu với liều 50mg và 100 mg/kg có tác dụng giảm đau trên mô hình gây đau bằng phương pháp kẹp đuôi và phương pháp gây đau bằng tấm nóng ở chuột nhắt trắng (J.Res.Indian Med., 1975, 10: 135 – 138).
- Tác dụng hạ huyết áp: Cao khô toàn cây cà phấn tàu với liều 50 mg/kg tiêm tĩnh mạch cho mèo làm cho huyết áp của mèo đang bình thường giảm xuống và ức chế được sự tăng huyết áp do adrenalin (1µg/kg) (Rastogi and Mehrotra. 1999, Compendium of Indian med. Plants. NISC, New Delhi).
2. Bài thuốc có cà phấn tàu
- Thuốc lợi tiểu: Cà phấn tàu chặt nhỏ phơi khô 30 – 60g, mã đề 30g. Sắc uống ngày 1 thang.
- Chữa rắn độc cắn: Sau khi xử trí ban đầu, rửa bằng nước vôi loãng rồi dùng bài thuốc sau: cà phấn tàu, lưỡi rắn trắng (Hedyotis diffusa Willd), mỗi vị 15g, cây lông nhím, quả ngô thì mỗi vị 9g. Sắc lấy nước, thêm rượu uống (Phạm Thiệp, Cây thuốc, bài thuốc và biệt dược, NXB Y học, 2000).
- Cà phấn tàu được dùng chữa một số bệnh viêm như viêm họng, viêm tuyến mang tai, viêm não B truyền nhiễm. Nhân dân Quảng Bình dùng cây chữa sưng vú, chóng mặt.
Ở Ấn Độ, cà phấn tàu được dùng chữa ngất, co giật, và ho. Ở Indonesia, toàn cây bỏ rễ chữa ho và làm thuốc bổ, rễ và lá để chữa đòn ngã tổn thương. Liều dùng: 15 – 30g toàn cây bỏ rễ, dùng tươi có thể đén 60g, sắc uống.
.gif)
