MỘC QUA - DƯỢC LIỆU QUÝ ÍT NGƯỜI BIẾT ĐẾN

Mộc qua (Fructus Chaenomelis speciosae) được sử dụng trong Đông y như một vị dược liệu quý vị chua, chát, tính hơi ôn có tác dụng thư cân, hoạt lạc, hoá thấp, hoà vị tiêu viêm nên thường được dùng trong bài thuốc chữa đau nhức xương khớp, chấn thương và chứng tiêu chảy do rối loạn tiêu hóa. Ngoài ra, theo một vài nghiên cứu khoa học cho thấy thành phần hợp chất saponin và tanin có trong mộc qua có khả năng chống oxy hóa mạnh, tăng cường miễn dịch cho cơ thể. Vậy những tác dụng tuyệt vời của mộc qua đối với sức khỏe là gì, hãy cùng Nhà thuốc Thọ Xuân Đường tìm hiểu nhé!

Mô tả dược liệu

Mộc qua(Fructus Chaenomelis lagenariae) có tên khoa học là Chaenomeles lagenaria (Lois) Koidz, thuộc họ hoa hồng (Rosaceae) là cây sống lâu năm, cao 5-10m. Cành non hơi có lông, lá đơn hình trứng dài 5 - 8mm, rộng 3-5mm, màu xanh bóng, mép lá răng cưa nhỏ đều. Hoa đơn độc mọc ở đầu cành cùng lúc lá non mới trổ (vào khoảng tháng 4-5). Quả mộc qua có dạng sần, hình giống quả lê dài 10-15cm.

Bộ phận dùng: Quả mộc qua loại vỏ ngoài nhăn, màu hồng tía, cứng là loại tốt.

Thu hái và bào chế: Vào tháng 10 – 11, quả chín được thu hoạch về, bổ làm 2 hay 4 mảnh. Sau đó, quả được đem phơi, mặt trong quả ngửa lên phía trên, cho đến khi chuyển màu hồng tím, rồi phơi tiếp đến thật khô.

Thành phần hóa học: Quả mộc qua chứa đường fructose 22,1%, glucose 38%, sucrose 10,4%, sorbitol 30,5%. Tổng hàm lượng đường là 3,84% so với quả tươi. Các axit gồm axit glutamic 1,9%, quinic 4,2%, malic 82,0%, citric 10,6%, phosphoric 1,3%, acid tổng số 3,71% theo quả tươi. Ngoài ra, trong mộc qua còn có chứa saponin khoảng 2%, tanin, flavonoid, cyaniding, idacin, chrysanthemin, calistaphin, pelagonidin và lonicerin.

Công dụng tuyệt vời của mộc qua là gì?

Giàu chất chống oxy hóa

Quả mộc qua là một nguồn chất chống oxy hóa tuyệt vời, là hợp chất mạnh mẽ giúp trung hòa các gốc tự do gây bệnh và bảo vệ chống lại bệnh mãn tính. Nó không chỉ giàu vitamin C, một loại vitamin tan trong nước có đặc tính chống oxy hóa, mà nó còn là một nguồn tốt của các chất chống oxy hóa khác, bao gồm axit caffeoylquinic và rutin.

Kháng viêm, giảm đau

Các hợp chất ester, polysaccharide chiết xuất từ mộc qua có khả năng kháng viêm mạnh, điều hòa miễn dịch, giảm đau và giảm chứng khó tiêu. Ngoài ra, mộc qua đã được sử dụng trong điều trị viêm khớp dạng thấp do khả năng kháng viêm, giảm đau.

Kháng virus

Nghiên cứu cho thấy axit oleanolic có trong mộc qua có tác dụng ức chế sự nhân lên của bộ gen virus viêm gan B.

Chống xơ vữa động mạch

Mộc qua có tác dụng chống xơ vữa động mạch do khả năng chống oxy hóa mạnh và giảm nồng độ cholesterol trong máu.

Trị tiêu chảy

Các axit hữu cơ (axit betulinic, oleanolic và ursolic) có khả năng hỗ trợ điều trị tiêu chảy nhờ tác dụng kháng khuẩn mạnh và giảm đau.

Hỗ trợ điều trị đái tháo đường

Thành phần polysaccharide và flavonoid có liên quan đến khả năng ức chế α-Glucosidase của mộc qua giúp làm giảm lượng đường trong máu.

Ngăn chặn trào ngược dạ dày thực quản (GERD)

Đây là một tình trạng xảy ra khi axit dạ dày chảy ngược lên thực quản. Nó gây ra các triệu chứng như ợ nóng, buồn nôn và ợ hơi. Nghiên cứu cho thấy quả mộc qua có thể hỗ trợ điều trị và phòng ngừa bệnh GERD. Một nghiên cứu năm 2018 cho thấy dùng nó sau bữa ăn có hiệu quả như một loại thuốc điều trị GERD ở phụ nữ mang thai.

Theo Đông Y, mộc qua có vị chua, chát, sáp tính hơi ôn, quy kinh tỳ, phế, can, thận có tác dụng thư can hòa vị, khu phong trừ thấp, thư cân hoạt lạc, tiêu thực chỉ thống. Trị phong thấp đau sưng khớp phù chân, đau do bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng, rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy.

Cách sử dụng mộc qua

Mộc qua thường được dùng ở dạng trà hoa quả, sắc uống, tán bột, làm hoàn, cao lỏng, ngâm rượu,… Ngày dùng từ 6 – 12g (khô) và 50 – 100g/ ngày (tươi). Có thể dùng đơn độc hoặc phối hợp với nhiều dược liệu khác – tùy vào mục đích sử dụng.

Ứng dụng dược liệu mộc qua trong một số bài thuốc

Bài thuốc ngâm rượu mộc qua giúp giảm đau mỏi toàn thân và đau nhức cơ khớp

Chuẩn bị: Cành dâu 50g và mộc qua 30g khô.

Cách dùng: Đem các vị nghiền vụn, sau đó ngâm với 500ml rượu trong vòng 1 tháng. Mỗi ngày dùng 1 chén nhỏ.

Bài thuốc trị đau bụng, rối loạn tiêu hóa và tiêu chảy

Chuẩn bị: Gừng tươi 9g, mộc qua 12g và ý dĩ 30g.

Cách dùng: Cho tất cả nguyên liệu vào ấm sắc với 600ml nước, sắc còn 200ml uống chia 2 lần, ngày dùng 1 thang.

Bài thuốc trị viêm gan cấp, vàng da từ mộc qua

Cách dùng: Mộc qua chế thành dạng trà hãm nước sôi uống. Mỗi lần dùng 5-10g,  ngày uống 3 lần để hết vàng da ứ mật.

Bài thuốc chữa chân đau do chấn thương và tê thấp cước khí từ mộc qua

Chuẩn bị: Uy linh tiên 20g, ngũ gia bì và mộc qua mỗi thứ 40g.

Cách dùng: Đem các vị tán nhuyễn, mỗi lần dùng 10g uống cùng với rượu. Ngày dùng 2 lần.

Lưu ý khi sử dụng

• Ăn nhiều mộc qua sẽ gây bí tiểu và làm hại răng do dược liệu có vị chua.
• Thương thực mà Tỳ Vị chưa hư, trường vị có tích trệ không nên dùng dược liệu.
• Một số bài thuốc từ mộc qua chứa dược liệu gây hư thai, do đó phụ nữ mang thai không tự ý áp dụng các bài thuốc nói trên.

BS Thu Thủy

Để được tư vấn về các vấn đề sức khỏe vui lòng liên hệ

NHÀ THUỐC ĐÔNG Y GIA TRUYỀN THỌ XUÂN ĐƯỜNG 

Số 5 - 7 Khu tập thể Thủy sản, Ngõ 1 Lê Văn Thiêm, Nhân Chính, Thanh Xuân, Hà Nội.

Hotline: 0943986986 - 0937638282