Dứa – loại trái cây quen thuộc nhưng cần hiểu đúng

Dứa, hay còn được nhiều vùng gọi là thơm hay khóm, từ lâu đã trở thành loại trái cây quen thuộc trong bữa ăn và đời sống của người Việt Nam. Cứ đến mùa hè, đặc biệt là khoảng từ tháng 2 đến tháng 6, những trái dứa chín vàng, căng mọng, tỏa hương thơm ngọt ngào lại xuất hiện khắp chợ và siêu thị, khiến ai đi ngang qua cũng khó lòng cưỡng lại.

Không chỉ là loại quả có hương vị đặc trưng, dứa còn được xem là kho báu dinh dưỡng thiên nhiên ban tặng cho sức khỏe con người. Tuy nhiên, nếu không biết cách ăn hợp lý, loại trái cây này cũng có thể gây ra những ảnh hưởng không mong muốn cho cơ thể. Việc hiểu rõ về giá trị dinh dưỡng, những lợi ích cũng như tác hại tiềm ẩn của dứa sẽ giúp chúng ta tận dụng được tối đa công dụng mà vẫn đảm bảo an toàn cho sức khỏe.

Giá trị dinh dưỡng phong phú trong quả dứa

Để đánh giá đầy đủ tác dụng của dứa, trước hết cần nhìn vào bảng thành phần dinh dưỡng mà loại trái cây này cung cấp. Một quả dứa chín mọng chứa lượng lớn nước, chiếm tới hơn 80% khối lượng, giúp giải khát hiệu quả trong những ngày oi bức.
Trong dứa còn có đường tự nhiên gồm fructose và glucose, mang đến vị ngọt thanh mát mà không gây gắt cổ như nhiều loại quả nhiệt đới khác. Ngoài ra, dứa chứa nhiều vitamin và khoáng chất quý giá, nổi bật nhất là vitamin C, vitamin B1, B6, cùng các khoáng chất như mangan, đồng, kali, magie, chất xơ và đặc biệt là enzym bromelain.
Vitamin C trong dứa đóng vai trò như một chất chống oxy hóa mạnh, giúp tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ cơ thể chống lại sự tấn công của vi khuẩn, virus và các gốc tự do gây hại. Một ly nước ép dứa có thể cung cấp tới hơn 100% nhu cầu vitamin C hàng ngày của cơ thể.
Bên cạnh đó, mangan và đồng trong dứa giúp xương chắc khỏe, hỗ trợ hình thành mô liên kết và enzyme có lợi cho quá trình chuyển hóa năng lượng. Kali lại có tác dụng điều hòa huyết áp, giúp tim hoạt động ổn định. Chất xơ phong phú trong dứa góp phần cải thiện hệ tiêu hóa, ngăn ngừa táo bón và hỗ trợ duy trì cân nặng hợp lý.

Bromelain – điểm đặc biệt làm nên giá trị của dứa

Điểm đặc biệt khiến dứa khác biệt so với nhiều loại trái cây khác chính là enzym bromelain. Đây là một hợp chất có khả năng phân giải protein thành các chuỗi peptide và acid amin nhỏ, nhờ vậy hỗ trợ tiêu hóa rất tốt, đặc biệt là với những người thường xuyên ăn thịt, hải sản giàu đạm.

Ngoài ra, bromelain còn được chứng minh có tác dụng kháng viêm, giảm sưng nề và thúc đẩy quá trình hồi phục vết thương.

Những lợi ích nổi bật của dứa đối với sức khỏe

Thứ nhất, dứa là nguồn cung cấp năng lượng và dưỡng chất thiết yếu cho cơ thể. Với hàm lượng vitamin C dồi dào, việc ăn dứa thường xuyên giúp tăng sức đề kháng, giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp, cảm cúm, đồng thời làm chậm quá trình lão hóa. Người thường xuyên bổ sung dứa vào chế độ ăn sẽ thấy da dẻ sáng mịn, ít nếp nhăn và khỏe mạnh hơn nhờ tác dụng chống oxy hóa mạnh mẽ.

Thứ hai, dứa hỗ trợ hệ tiêu hóa. Chất xơ hòa tan trong dứa giúp điều hòa nhu động ruột, làm mềm phân, nhờ vậy giảm tình trạng táo bón và rối loạn tiêu hóa. Đặc biệt, enzym bromelain có khả năng thúc đẩy quá trình phân hủy đạm, giúp dạ dày làm việc hiệu quả hơn, hạn chế cảm giác đầy hơi, chướng bụng sau bữa ăn giàu protein. Đây là lý do mà nhiều đầu bếp thường sử dụng nước ép dứa hoặc miếng dứa tươi để ướp thịt, giúp thịt nhanh mềm và dễ tiêu hóa.

Thứ ba, dứa góp phần bảo vệ tim mạch. Hàm lượng kali cao giúp cân bằng điện giải, hạ huyết áp và giảm áp lực cho thành mạch, từ đó ngăn ngừa nguy cơ đột quỵ và nhồi máu cơ tim. Ngoài ra, các chất chống oxy hóa trong dứa còn giúp làm giảm quá trình oxy hóa cholesterol xấu, hạn chế sự hình thành mảng xơ vữa trong lòng mạch máu.

Thứ tư, dứa có tác dụng kháng viêm và hỗ trợ phục hồi sau chấn thương. Bromelain đã được nghiên cứu cho thấy có khả năng giảm đau và sưng viêm, đặc biệt hữu ích cho những người bị viêm khớp, bong gân hoặc sau phẫu thuật.

Thứ năm, dứa góp phần phòng chống ung thư. Nhờ chứa nhiều chất chống oxy hóa mạnh, dứa giúp trung hòa các gốc tự do – nguyên nhân chính gây tổn thương DNA và dẫn đến sự hình thành tế bào ung thư. Một số nghiên cứu bước đầu còn cho thấy bromelain có thể ức chế sự phát triển của tế bào ung thư trong môi trường thí nghiệm.

Thứ sáu, dứa tốt cho xương và khớp. Mangan cùng với đồng và magie trong dứa là các khoáng chất thiết yếu cho quá trình hình thành và duy trì cấu trúc xương. Ăn dứa đều đặn giúp phòng tránh nguy cơ loãng xương, nhất là ở phụ nữ sau mãn kinh và người cao tuổi.

Ngoài ra, dứa còn mang lại nhiều lợi ích khác như giúp cải thiện thị lực, hỗ trợ giảm cân và mang lại cảm giác thư giãn tinh thần.

Những tác hại tiềm ẩn nếu ăn dứa không đúng cách

Bên cạnh những lợi ích quý giá, dứa cũng có thể trở thành “con dao hai lưỡi” nếu tiêu thụ sai cách. Do chứa nhiều acid hữu cơ, việc ăn quá nhiều dứa tươi có thể gây rát lưỡi, loét niêm mạc miệng, thậm chí đau dạ dày đối với người có tiền sử viêm loét dạ dày – tá tràng.

Bromelain nếu nạp quá mức có thể gây buồn nôn, tiêu chảy hoặc rối loạn đông máu. Những người đang dùng thuốc chống đông máu, thuốc kháng tiểu cầu hoặc thuốc kháng sinh nhóm tetracycline cần thận trọng khi ăn nhiều dứa.

Phụ nữ mang thai, người bị tiểu đường và người có cơ địa dị ứng cũng cần lưu ý khi sử dụng dứa.

Cách ăn dứa an toàn và khoa học

Không nên ăn dứa khi bụng đói vì acid hữu cơ và bromelain có thể gây kích ứng niêm mạc dạ dày. Thời điểm phù hợp là sau bữa ăn khoảng 30 phút.
Cần rửa sạch, gọt bỏ vỏ, mắt dứa và lõi cứng. Nên ăn với lượng vừa phải, khoảng 2–3 lát mỗi lần, vài lần trong tuần. Có thể chế biến thành sinh tố, nước ép, salad, canh chua hoặc kết hợp với các món mặn để giảm độ chua gắt.

Kết luận

Dứa là món quà quý mà thiên nhiên dành tặng cho con người với hương vị ngọt ngào và giá trị dinh dưỡng phong phú. Tuy nhiên, để dứa thực sự tốt cho sức khỏe, điều quan trọng là sử dụng đúng cách, đúng lượng và phù hợp với thể trạng của từng người.

BS. Nguyễn Yến (Thọ Xuân Đường)