NAM Y ĐIỀU TRỊ CHỨNG NÔN MỬA

Bài đăng báo Sức khỏe cộng đồng Số 31 (81) ngày 09/10/2019

Nôn mửa trong Nam y thuộc về phạm vi chứng ấu thổ. Nguyên nhân có thể do vị mất công năng giáng xuống, vị khí nghịch lên mà sinh bệnh. Nam y chia làm nhiều thể bệnh để điều trị như ngoại tà phạm vị, ăn uống không điều độ, tình chí không hòa, vị hư không giáng xuống được. 

Nguyên nhân gây nôn mửa

Theo Nam y nôn mửa có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, trong đó chủ yếu là 4 nhóm nguyên nhân sau:

-    Ngoại tà phạm vị

Ngoại tà như phong hàn, thử nhiệt xâm phạm vào cơ thể làm cản trở đến vị gây mất công năng giáng xuống, khí nghịch lên mà sinh ra nôn mửa. 

-    Ăn uống không điều độ

Đồ ăn thức uống từ bên ngoài đưa vào đều vào vị trước, vì vậy nếu chế độ ăn uống không điều độ hoặc thức ăn có vấn đề như sống lạnh sẽ làm tổn thương tỳ vị. Điều đó làm ảnh hưởng đến công năng của tỳ vị khiến thức ăn bị đình trệ, khó tiêu hóa, hoặc thủy cốc đình lại ở trong tích lại thành đàm ẩm. Tất cả các nguyên nhân này sẽ khiến vị mất công năng giáng xuống mà khí nghịch lên làm chứng ẩu.

-    Tình chí không hoà

Các yếu tố tình chí như vui, buồn, nghĩ, lo, kinh, sợ đều có thể ảnh hưởng đến chức năng tỳ vị. Trong đó lo nghĩ tức giận làm can không điều hòa, nghịch sang ngang làm cho vị mất bình thường không giáng xuống mà phá nhau phát sinh ra chứng nôn mửa.

-    Vị hư không giáng xuống được

Vì một nguyên nhân nào đó như sau bệnh tật hoặc khó nhai, ăn uống phạm vị hay tình chí thất thường lâu ngày không khỏi khiến vị hư yếu. Công năng của vị bị suy giảm không thể thăng thanh giáng trọc, khiến thủy cốc truyền vào không dung nạp được mà nghịch lên đẩy ngược gây nôn mửa.

Nam y điều trị nôn mửa

Chứng nôn mửa phân biệt thành 2 nhóm hư và thực. Thực thì có tà khí nên phải trừ được tà khí thì mới khỏi bệnh, hư là không có tà khí mà hoàn toàn do vệ khí hư.

Chứng nôn mửa thuộc thực chứng

Chứng trạng: bệnh nhân thường đột ngột bị nôn mửa, các triệu chứng diễn ra khá nhanh.

-    Ngoại tà: 

Chứng trạng: Cảm phải phong tà thì nóng, nhức đầu, rêu trắng mỏng, mạch phù
Cảm phải thử nhiệt thì nôn mửa tâm phiền, miệng khát, mình nóng, mạch nhu.

Phương trị: Hoắc hương chính khí tán

-    Thực trệ 

Chứng trạng: Ngực bụng đầy chướng, ợ hơi, nuốt chua, ngại ăn, ăn vào càng thấy nặng bụng, mạch thực đại, rêu lưỡi dày và nhớt.

Pháp trị: tiêu thực đạo trệ

Phương trị: Bảo hòa hoàn

-    Đàm ẩm

Chứng trạng: Nôn mửa ra đờm dãi, đầu choáng, tim đập nhanh, ngực đầy tức, ăn uống không vào, mạch huyền hoạt, rêu lưỡi trắng nhớt.

Pháp trị: ôn hóa đờm ẩm

Phương trị: Tiểu bán hạ thang

-    Vị nhiệt

Chứng trạng: ăn vào mửa ngay, miệng hôi, khát nước, thích uống đồ lạnh, tiểu đỏ, đại tiện bí, rêu lưỡi vàng, mạch sác.

Pháp trị: thanh vị nhiệt hóa đàm

Phương trị: Ôn đởm thang gia giảm

-    Khí uất

Chứng trạng: nôn mửa ra sau khi uất giận, ngực buồn, sườn căng, nặng thì đau, ợ hơi ăn kém, mạch trầm huyền hoặc sáp.

Pháp trị: Sơ can giải uất 

Phương trị: Bán hạ tả tâm thang

Chứng nôn mửa thuộc hư

Triệu chứng thường phát triển khá chậm, bệnh tình kéo dài 

-    Vị khí hư nhược

Chứng trạng: ăn uống hơi nhiều là nôn mửa ngay, thỉnh thoảng lại mửa, mệt mỏi, không có sức, miệng khô khát, ưa ẩm, ghét lạnh. Nặng thì tay chân không ấm, đại tiện lỏng, mạch nhu nhược.

Pháp trị: kiện tỳ hòa vị

Phương trị: Hương sa lục quân tử thang

-    Vị âm kém

Chứng trạng: miệng khô, họng ráo, nôn mửa trở đi trở lại, không muốn ăn uống, lưỡi đỏ ít rêu, mạch tế sác vô lực.

Pháp trị: Tư âm dưỡng vị

Phương trị: Mạch môn đông thang gia giảm.

Nôn mửa tuy không là bệnh gây chết người, nhưng nếu để lâu không chữa có thể dẫn đến suy dinh dưỡng, hoặc nếu nôn mửa liên tục sẽ gây mất nước, rối loạn điện giải, có thể nguy hiểm đến tính mạng. 

Bác sĩ: Thúy Hường (Thọ Xuân Đường)