XẠ HÌNH TUYẾN GIÁP LÀ GÌ?

Bài đăng báo Sức khỏe cộng đồng số 23 (73) ngày 07/08/2019

Các bệnh lý về tuyến giáp như nhân tuyến giáp, nang tuyến giáp ngày càng gia tăng. Ngoài phương pháp siêu âm tuyến giáp cần kết hợp các cận lâm sàng khác để đánh giá chính xác hơn tình trạng bệnh tuyến giáp như thế nào. Trong đó xạ hình tuyến giáp là một phương pháp thường được sử dụng.

Xạ hình tuyến giáp là gì?

Xạ hình tuyến giáp hay còn được gọi là ghi hình tuyến giáp, là một phương pháp dựa trên khả năng bắt iode với nồng độ cao và giữ lâu trong tuyến (sự phân bố chất phóng xạ trong tuyến) sau khi đưa vào cơ thể một lượng iode phóng xạ. Ngoài ra có thể sử dụng TcO4 thay thế iode nhưng có nhược điểm là chỉ giữ lại trong tuyến một thời gian ngắn nên phải ghi hình sớm hơn.

Các dược chất phóng xạ được sử dụng trong xạ hình tuyến giáp:

-    I123 là tốt nhất trong ghi hình chẩn đoán. I123 phát tia gamma đơn thuần,  năng lượng 160 keV, T1/2: 13 giờ. Liều hấp thụ ở tuyến giáp rất bé, chỉ bằng khoảng 1% so với dùng I131

-    I131 được dùng nhiều vì thuận tiện và giá thành tương đối rẻ, phát tia gamma (364 keV) và tia beta (0,601 MeV), T1/2 = 8 ngày.

-    Tc99m phát tia gamma đơn thuần (140 keV), T1/2: 6 giờ. Không hữu cơ hoá được như iode, nhưng Tc99m thâm nhập được vào nhân trong những phút đầu, vì vậy một số nhân lạnh với iode thì có thể là nhân nóng hoặc nhân ấm với Tc99m

Chỉ định xạ hình tuyến giáp

Không phải bệnh nhân nào cũng cần phải làm cận lâm sàng xạ hình tuyến giáp. Vì vậy cần tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ:

-    Xác định vị trí, hình dạng, kích thước của tuyến, phát hiện tuyến giáp lạc chỗ, không có tuyến giáp

-    Xác định tình trạng chức năng của nhân tuyến giáp: nhân nóng hay nhân lạnh

-    Đánh giá sau phẫu thuật ung thư tuyến giáp để xác định mô giáp còn lại, theo dõi kết quả điều trị ung thư tuyến giáp thể biệt hóa phẫu thuật bằng I131

-    Xạ hình toàn thân bằng I131 phát hiện ung thư di căn phổi, di căn xương.

Đánh giá kết quả xạ hình tuyến giáp

Dựa theo kết quả xạ hình tuyến giáp có thể đánh giá được các tình trạng sau:

-    Tuyến giáp phì đại, biến dạng 1 hoặc 2 thuỳ, eo tuyến nở rộng, bắt phóng xạ cao, vùng trung tâm cao hơn vùng ngoại vi. Dạng này thường gặp ở bệnh nhân cường giáp.

-    Nhân nóng (hot nodule): là vùng tập trung hoạt tính phóng xạ cao hơn tổ chức xung quanh, thường là các adenoma ưu năng.

-    Nhân nóng “đặc biệt”: khi chỉ nhân tuyến giáp hiện hình, còn toàn bộ nhu mô tuyến không hiện hình mặc dù trên lâm sàng khám thấy tuyến giáp to. Đó là “nhân độc tự trị”. 

Nhân hoạt động quá mạnh gây tình trạng cường năng tuyến giáp, ức chế tiền yên tiết TSH nên phần tổ chức tuyến giáp lành xung quanh không còn hoạt động chức năng. Cả tuyến giáp chỉ bắt phóng xạ sau khi bệnh nhân được tiêm  TSH.

-    Nhân lạnh (cold nodule): là vùng giảm hoạt tính phóng xạ hoặc khuyết hoạt tính phóng xạ. 

Nhân lạnh có thể là adenoma thoái hoá, nang keo, viêm tuyến giáp khu trú hay UTTG (carcinoma). Nang giáp chiếm một tỷ lệ lớn, nếu chọc hút thấy có dịch và trên siêu âm thấy trống âm. 

Nhìn chung, với một nhân lạnh đơn độc không được quên nghĩ tới carcinoma tuyến giáp. Tuy nhiên, chỉ khi nào chọc hút thấy tế bào ung thư  thì mới kết luận là ung thư.

-    Nhân không đồng nhất: độ tập trung xạ bên trong của tuyến giáp không có quy luật, đa số là bướu đa nhân

Như vậy xạ hình tuyến giáp nếu dùng đúng chỉ định có thể mang lại nhiều lợi ích, giúp đánh giá được tình trạng của tuyến giáp và các nhân, u tuyến giáp một cách chính xác. Các bác sỹ chữa bệnh bằng Đông y, Nam y ngày nay cũng thường kết hợp các thủ thuật khám bệnh truyền thống như vọng - văn - vấn - thiết với việc chẩn đoán hình ảnh cận lâm sàng dựa trên hồ sơ do bệnh nhân cung cấp. Đây mới thực sự là “Đông Tây y kết hợp”, giúp đem lại kết quả chẩn đoán chính xác hơn và điều trị hiệu quả hơn.

Bác sĩ: Thúy Hường (Thọ Xuân Đường)