Có khoảng 60 – 70% những người mắc bệnh tiểu đường gặp phải một số dạng bệnh thần kinh.

Bệnh lý thần kinh ngoại biên là loại phổ biến nhất, các loại khác bao gồm bệnh lý thần kinh tự chủ, bệnh lý thần kinh gần, bệnh lý thần kinh khu trú và tổn thương thần kinh ở tim và mạch máu.

Những việc chúng ta có thể làm để giúp điều trị bệnh thần kinh đái tháo đường một cách tự nhiên bao gồm kiểm soát đường huyết, thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục và thử vật lý trị liệu, giảm tiếp xúc với độc tố và cai thuốc lá, kiểm soát căng thẳng, giảm đau tự nhiên và bảo vệ da và bàn chân.

Quản lý đường huyết

Điều tốt nhất chúng ta có thể làm để giúp ngăn ngừa hoặc kiểm soát bệnh thần kinh là kiểm soát đường huyết. Duy trì đường huyết luôn ở mức khỏe mạnh là điều quan trọng nhất để ngăn ngừa tổn thương vĩnh viễn cho dây thần kinh, mạch máu, mắt, da và các bộ phận khác của cơ thể trước khi biến chứng phát triển.

Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng đường huyết không ổn định làm tăng đáng kể nguy cơ mắc bệnh thần kinh ngoại biên, nguyên nhân gây ra tình trạng nhập viện thường xuyên hơn các biến chứng khác của bệnh tiểu đường và cũng là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra tình trạng cắt cụt chi không do chấn thương. Cách tốt nhất để thực hiện điều này là kết hợp xét nghiệm đường huyết thường xuyên, ăn chế độ ăn lành mạnh, tập thể dục và làm việc với bác sĩ để xác định xem chúng ta có cần dùng thuốc tiểu đường và/ hoặc liệu pháp insulin hay không.

Thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh

Chế độ ăn uống của chúng ta có tác động trực tiếp đến đường huyết, vì vậy đây là việc đầu tiên cần bắt đầu để kiểm soát các triệu chứng và biến chứng của bệnh tiểu đường. Tập trung chế độ ăn uống của chúng ta vào các loại thực phẩm nguyên chất, chưa qua chế biến và hạn chế hoặc giảm lượng carbohydrate tinh chế, đường bổ sung và đồ uống có đường để giúp ổn định đường huyết.

Một số cách đơn giản để thực hiện điều này bao gồm uống nước lọc hoặc trà thảo mộc thay vì soda, nước trái cây và các loại đồ uống có đường khác; ăn nhiều chất béo lành mạnh và protein nạc thay vì carbohydrate tinh chế; mua ít thực phẩm đóng gói hơn và luôn kiểm tra nhãn để biết thêm thành phần hoặc đường khi mua; và kiểm soát cân nặng dễ dàng hơn bằng cách nấu ăn tại nhà và sử dụng các kỹ thuật như rang, nướng, hấp hoặc luộc thay vì chiên.

Trong chế độ ăn kiêng cho người tiểu đường, hãy ăn nhiều thực phẩm giàu chất xơ, chứa nhiều chất dinh dưỡng nhưng ít đường và thành phần nhân tạo, bao gồm:

• Rau và trái cây nguyên quả: Tất cả các loại, có nhiều chất chống oxy hóa, chất xơ, vitamin và chất điện giải và khoáng chất thiết yếu.
• Cá đánh bắt tự nhiên: Axit béo omega-3 từ dầu cá có lợi cho bệnh nhân tiểu đường bằng cách làm giảm triglyceride và apoprotein làm tăng nguy cơ biến chứng tiểu đường.
• Chất béo lành mạnh: Dầu dừa hoặc nước cốt dừa, dầu ô liu, các loại hạt dinh dưỡng và quả bơ.
• Thực phẩm giàu protein nạc: Thịt bò, lợn, gia cầm và trứng hữu cơ, nấm, đậu nảy mầm.
• Chúng ta cũng có thể sử dụng cỏ ngọt stevia, một chất tạo ngọt tự nhiên không chứa calo, thay cho đường ăn.

Những lời khuyên hữu ích khác để kiểm soát đường huyết thông qua chế độ ăn uống bao gồm:

• Nếu có thể, hãy cắt giảm hầu hết các loại ngũ cốc, đặc biệt là những loại được làm từ bột mì tinh chế.
• Hạn chế tiêu thụ thực phẩm có hàm lượng natri cao. Giữ lượng natri không quá 2.300mg mỗi ngày để giúp kiểm soát huyết áp.
• Uống 6 - 8 cốc nước, mỗi cốc 240ml mỗi ngày để giữ đủ nước cho cơ thể, đồng thời ăn nhiều thực phẩm giàu chất xơ và nước như rau tươi và trái cây để cảm thấy no mà không cần ăn nhiều.
• Hãy chú ý đến khẩu phần ăn của chúng ta và thử đong một chút để biết khẩu phần ăn phù hợp.
• Nếu điều này có ích, hãy thử theo dõi lượng thức ăn tiêu thụ hàng ngày trong nhật ký thực phẩm trong vài tuần để theo dõi tiến trình và nắm rõ hơn tình hình của mình.
• Kiểm soát đường huyết bằng cách tuân thủ các bữa ăn và giờ ăn nhẹ đều đặn, ăn khẩu phần cân bằng sau mỗi vài giờ.
• Mang theo bữa trưa đến nơi làm việc, trường học và cố gắng ăn những đồ ăn nhẹ lành mạnh.

Tập thể dục và thử vật lý trị liệu

Tập thể dục thường xuyên là một trong những cách đơn giản nhất để kiểm soát các triệu chứng tiểu đường, giúp chúng ta duy trì cân nặng khỏe mạnh, kiểm soát đường huyết và các triệu chứng huyết áp cao, tăng sức mạnh và cải thiện phạm vi chuyển động. Một nghiên cứu năm 2012 được công bố trên Tạp chí Biến chứng tiểu đường cho thấy tập thể dục thường xuyên giúp giảm đáng kể các triệu chứng đau và bệnh thần kinh ở bệnh nhân tiểu đường và tăng sự phân nhánh của sợi thần kinh trong biểu bì.

Tập thể dục 30 – 60 phút mỗi ngày, thực hiện các bài tập tác động thấp như đạp xe, bơi lội hoặc đi bộ. Điều này giúp cơ thể chúng ta phản ứng tốt hơn với insulin và hạ đường huyết, thậm chí có thể đến mức chúng ta có thể dùng ít thuốc hơn. Tập thể dục cũng giúp bảo vệ dây thần kinh bằng cách cải thiện lưu thông, giảm cholesterol và giảm căng thẳng – những điều có thể làm tăng đường huyết và tăng tình trạng viêm.

Vật lý trị liệu cũng có thể hữu ích vì nó làm tăng sức mạnh cơ bắp, khả năng vận động và chức năng hàng ngày. Chúng ta có thể trao đổi với chuyên gia vật lý trị liệu về bất kỳ cơn đau nào chúng ta đang gặp phải và thử miếng lót chỉnh hình hoặc giày đặc biệt, có thể giúp giảm các triệu chứng và cải thiện khả năng đi lại bình thường.

Giảm tiếp xúc với chất độc và bỏ hút thuốc

Những người bị bệnh thần kinh có nhiều khả năng phát triển các triệu chứng sỏi thận và các vấn đề về thận khác, bao gồm bệnh thận, đó là lý do tại sao điều quan trọng là phải giảm bớt căng thẳng cho thận của chúng ta để ngăn ngừa sự tích tụ độc tố trong máu làm trầm trọng thêm vấn đề. Giảm tiếp xúc với hóa chất thuốc trừ sâu phun trên cây trồng không hữu cơ, chất tẩy rửa gia dụng hóa học và các sản phẩm làm đẹp, đơn thuốc hoặc thuốc kháng sinh không cần thiết và quá nhiều rượu và thuốc lát, thuốc kích thích khác.

Hãy bỏ thuốc lá càng sớm càng tốt, vì nếu chúng ta bị tiểu đường và sử dụng thuốc lá dưới bất kỳ hình thức nào, chúng ta sẽ có nhiều khả năng bị tổn thương thần kinh và thậm chí bị đau tim hoặc đột quỵ hơn những người không hút thuốc nhưng bị tiểu đường.

Quản lý căng thẳng

Căng thẳng làm tình trạng viêm trở nên tồi tệ hơn và làm tăng nguy cơ mắc các biến chứng tiểu đường. Tập thể dục, thiền hoặc thực hành cầu nguyện chữa bệnh, dành nhiều thời gian hơn cho các sở thích hoặc hòa mình vào thiên nhiên, ở bên gia đình và chúng ta bè đều là những cách giải tỏa căng thẳng tự nhiên mà chúng ta nên thử. Châm cứu là một phương pháp điều trị có lợi khác không chỉ giúp giảm căng thẳng và đau đớn mà còn được chứng minh là làm giảm các triệu chứng của bệnh thần kinh ngoại biên một cách an toàn với rất ít hoặc không có tác dụng phụ.

Giảm đau tự nhiên

Nếu chúng ta đã mắc bệnh thần kinh ngoại biên và đang tìm cách giảm đau thần kinh do tiểu đường và cải thiện chức năng hàng ngày, chúng ta sẽ vui mừng khi biết rằng sự kết hợp của các biện pháp khắc phục tự nhiên có thể giúp ích. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng một số chất chống viêm và chất chống oxy hóa tự nhiên giúp ngăn chặn tổn thương thần kinh tiến triển và giảm đau. Bao gồm:

• Axit alpha lipoic: Một chất chống viêm được chứng minh là cải thiện độ nhạy insulin và chống lại bệnh thần kinh, dùng 300 – 1.200mg mỗi ngày.
• Dầu hoa anh thảo: Một chất chống viêm làm giảm chứng tê liệt thần kinh, ngứa ran và nóng rát và có những tác dụng tích cực khác, dùng 360mg mỗi ngày.
• Crom picolinate: Giúp cải thiện độ nhạy insulin, dùng 600µg mỗi ngày.
• Quế: Được biết đến với tác dụng giúp ổn định đường huyết, hãy thêm 1 - 2 thìa vào bữa ăn hàng ngày và thử sử dụng tinh dầu quế.
• Dầu cá Omega-3: Uống 1.000mg mỗi ngày để giúp giảm viêm.
• Vitamin B12: Nhiều bệnh nhân tiểu đường dường như thiếu chất dinh dưỡng này, điều này có thể làm tổn thương thần kinh trầm trọng hơn.
• Tinh dầu giúp làm giảm đau và giảm viêm, bao gồm bạc hà, hoa oải hương và nhũ hương.

Có thể mất một thời gian để thấy sự cải thiện, vì vậy hãy kiên nhẫn và thử các kết hợp khác nhau cho đến khi chúng ta thấy dễ chịu. Khi cơn đau thần kinh do tiểu đường trở nên thực sự tồi tệ, chúng ta cũng có thể dùng thuốc giảm đau không kê đơn khi cần thiết như ibuprofen.

Bảo vệ da và bàn chân

Hãy đảm bảo theo dõi các triệu chứng và tìm kiếm bất kỳ dấu hiệu tổn thương thần kinh mới nào ở da, bàn chân hoặc bàn tay của chúng ta. Kiểm tra bản thân để tìm bất kỳ dấu hiệu chấn thương mới nào, chẳng hạn như mụn nước, vết xước và vết loét. Chăm sóc bàn chân và chăm sóc da là những phần quan trọng trong quá trình điều trị và phòng ngừa bệnh thần kinh tiểu đường. Rửa da, bàn chân, móng chân cẩn thận hàng ngày, đặc biệt là ở các nếp gấp da nơi vi khuẩn và độ ẩm có thể tích tụ và gây nhiễm trùng.

Mang tất và quần áo sạch và tránh để làn da mỏng manh tiếp xúc với nhiệt độ rất nóng (chẳng hạn như tắm nước nóng) và ánh nắng mặt trời. Cắt móng chân, giũa vết chai và đi khám bác sĩ nếu chúng ta thấy mẩn đỏ, sưng tấy hoặc nhiễm trùng hình thành. Một số nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng kem dưỡng da có chứa capsaicin từ ớt có thể giúp giảm cảm giác đau, mặc dù hãy sử dụng cẩn thận vì chúng có thể gây bỏng và kích ứng da ở một số người.

BS. Nguyễn Thùy Ngân (Thọ Xuân Đường)