U xương lành tính là một loại khối u phát triển trong xương, nhưng không có khả năng di căn hay phát triển thành ung thư. U này thường phát triển chậm và không xâm lấn các mô xung quanh. Mặc dù gọi là "lành tính", nhưng nếu không được điều trị, chúng có thể gây ra các vấn đề về xương như đau, gãy xương hoặc mất chức năng.

Các loại u xương lành tính phổ biến bao gồm:

• U xương dạng vôi (Osteoma): Một loại u phát triển chậm, thường gặp ở xương mặt hoặc sọ.
• U xương vỏ (Osteoid osteoma): Là một loại u nhỏ, gây đau đớn, thường gặp ở xương dài như xương đùi hoặc xương cẳng tay.
• U sụn (Chondroma): U hình thành từ mô sụn, thường gặp ở xương tay và chân.

Triệu chứng của u xương lành tính

Triệu chứng của bệnh u xương lành tính thường khá đa dạng và phụ thuộc vào vị trí, kích thước của u, cũng như mức độ ảnh hưởng đến các mô xung quanh. Dưới đây là các triệu chứng phổ biến:

• Đau xương: Đau là triệu chứng phổ biến nhất, đặc biệt là khi u xương phát triển lớn. Đau có thể âm ỉ, hoặc đau dữ dội và thường trở nên tồi tệ hơn vào ban đêm. Đối với u xương dạng vôi (Osteoid osteoma), cơn đau có thể kéo dài và được giảm bớt khi sử dụng thuốc giảm đau.
• Gãy xương: Nếu u phát triển trong các xương dài (như xương đùi, cẳng tay), u có thể làm suy yếu cấu trúc của xương, dẫn đến nguy cơ gãy xương dù chỉ có lực tác động nhẹ.
• Khó di chuyển hoặc yếu cơ: Khi u ảnh hưởng đến các xương có chức năng vận động (như xương tay, chân hoặc xương cột sống), người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc cử động hoặc di chuyển.
• Sưng tấy và biến dạng: U xương có thể tạo ra sưng hoặc biến dạng ở vị trí bị ảnh hưởng, đặc biệt nếu khối u phát triển lớn.
• Tê hoặc cảm giác yếu ở các chi: Nếu u xương chèn ép lên các dây thần kinh, người bệnh có thể cảm thấy tê, đau, hoặc yếu ở khu vực bị ảnh hưởng.

Chẩn đoán u xương lành tính

Chẩn đoán u xương lành tính thường bao gồm một số phương pháp và xét nghiệm để xác định loại u, vị trí và mức độ ảnh hưởng của nó đến xương cũng như các mô xung quanh.

Khám lâm sàng

Tiền sử bệnh: Bác sĩ sẽ hỏi về triệu chứng của bệnh nhân, như đau, sưng, khó di chuyển hoặc bất kỳ dấu hiệu bất thường nào khác.

Khám thể lực: Bác sĩ sẽ kiểm tra tình trạng sưng, biến dạng hoặc điểm đau tại vùng xương nghi ngờ có u.

Chụp X-quang

X-quang xương là phương pháp đầu tiên và quan trọng trong việc phát hiện u xương lành tính. Chụp X-quang giúp bác sĩ nhìn thấy hình ảnh xương và có thể phát hiện các khối u, sự thay đổi cấu trúc của xương (như lỗ hổng trong xương, độ dày bất thường, hay sự suy yếu của xương).

X-quang cũng giúp phân biệt giữa u xương lành tính và các loại u ác tính.

Chụp CT (Cắt lớp vi tính)

Chụp CT scan giúp cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về u xương, cho phép bác sĩ đánh giá mức độ tổn thương, kích thước và vị trí chính xác của khối u. Điều này hữu ích để lên kế hoạch điều trị, đặc biệt khi u phát triển trong các vị trí khó tiếp cận hoặc khó quan sát.

Chụp MRI (Cộng hưởng từ)

MRI có thể giúp xác định rõ hơn mức độ ảnh hưởng của u đến các mô mềm và dây thần kinh xung quanh xương. MRI đặc biệt hữu ích khi u xương nằm gần các cơ quan quan trọng hoặc trong các xương gần với các cấu trúc thần kinh.

Xét nghiệm sinh thiết (nếu cần)

Nếu các hình ảnh chẩn đoán không đủ rõ ràng, bác sĩ có thể chỉ định sinh thiết để lấy một mẫu mô từ u xương và kiểm tra dưới kính hiển vi. Phương pháp này giúp xác định chính xác loại u và loại trừ khả năng ung thư.

Sinh thiết có thể được thực hiện bằng cách chọc kim qua da hoặc phẫu thuật để lấy mẫu mô.

Xét nghiệm máu

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm máu để kiểm tra mức độ viêm hoặc các dấu hiệu khác của bệnh lý xương, tuy nhiên, xét nghiệm máu không phải là công cụ chủ yếu để chẩn đoán u xương.

Xét nghiệm đồng vị phóng xạ (Scintigraphy)

Xét nghiệm này sử dụng một chất đồng vị phóng xạ để tìm kiếm sự thay đổi trong hoạt động của xương, giúp phát hiện các khối u xương, đặc biệt là trong các trường hợp u nhỏ hoặc khó nhận biết qua các phương pháp hình ảnh khác.

Biến chứng của u xương lành tính

Mặc dù u xương lành tính thường không gây nguy hiểm nghiêm trọng và có thể điều trị hiệu quả, nhưng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, chúng có thể gây ra một số biến chứng. Các biến chứng này chủ yếu liên quan đến sự phát triển của u hoặc các tác động của u lên xương và các mô xung quanh. Dưới đây là một số biến chứng có thể xảy ra:

Gãy xương

U xương lành tính, đặc biệt là các loại u có sự phát triển trong xương dài (như xương đùi, xương cẳng tay), có thể làm yếu xương và làm giảm sức mạnh cấu trúc của chúng. Điều này có thể dẫn đến việc xương dễ gãy ngay cả khi chịu tác động nhẹ, chẳng hạn như một cú ngã hoặc va chạm nhỏ.

Đặc biệt là các u như u xương vỏ (Osteoid osteoma) hoặc u xương sụn (Chondroma) có thể gây tổn thương đáng kể nếu không được phát hiện sớm.

Biến dạng xương

U xương có thể phát triển và gây ra sự biến dạng trong cấu trúc của xương, làm thay đổi hình dạng của xương hoặc gây sưng. Điều này có thể ảnh hưởng đến thẩm mỹ và chức năng vận động của các chi hoặc các bộ phận khác.

Ví dụ, u xương có thể gây ra sự biến dạng ở xương mặt, đầu hoặc chi, làm ảnh hưởng đến sự thẩm mỹ và chức năng bình thường của cơ thể.

Đau mãn tính

Một số u xương lành tính, chẳng hạn như u xương dạng vôi (Osteoid osteoma), có thể gây ra cơn đau mãn tính kéo dài. Cơn đau này thường nặng hơn vào ban đêm và có thể giảm bớt khi sử dụng thuốc giảm đau. Nếu không được điều trị, cơn đau có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và khả năng sinh hoạt bình thường của bệnh nhân.

Chèn ép thần kinh

Nếu u phát triển gần các dây thần kinh hoặc trong các xương cột sống, nó có thể gây chèn ép lên các dây thần kinh. Điều này có thể dẫn đến các triệu chứng như tê, yếu cơ, đau thần kinh, hoặc mất cảm giác ở các chi hoặc các vùng cơ thể khác.

U xương ở vùng cột sống có thể gây ra các triệu chứng thần kinh nghiêm trọng nếu chèn ép vào tủy sống.

Tổn thương mô mềm xung quanh

Một số u xương có thể lan rộng ra ngoài xương và ảnh hưởng đến các mô mềm xung quanh, chẳng hạn như cơ, mạch máu, hoặc dây chằng. Điều này có thể gây ra sưng tấy, viêm, hoặc đau ở khu vực bị ảnh hưởng.

Tái phát (trong trường hợp u xương tái phát)

Mặc dù u xương lành tính thường không có khả năng di căn, nhưng một số loại u có thể tái phát sau khi phẫu thuật hoặc điều trị. Điều này có thể đòi hỏi phải tiến hành phẫu thuật hoặc điều trị lại để loại bỏ hoàn toàn khối u.

Mất chức năng vận động

Nếu u xương xảy ra ở các vị trí như khớp gối, khuỷu tay, hoặc các bộ phận có liên quan đến vận động, u có thể làm hạn chế khả năng di chuyển hoặc gây khó khăn trong việc sử dụng chi. Điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng lao động và các hoạt động hàng ngày.

Điều trị u Xương lành tính thế nào?

Điều trị u xương lành tính phụ thuộc vào loại u, vị trí của u, mức độ phát triển và tác động của nó đến cơ thể. Dưới đây là một số phương pháp điều trị chính cho u xương lành tính:

Theo dõi và giám sát

Trong nhiều trường hợp, u xương lành tính có thể không cần điều trị ngay lập tức, đặc biệt khi chúng không gây triệu chứng hoặc không ảnh hưởng nhiều đến chức năng của xương. Bác sĩ có thể chỉ định theo dõi định kỳ bằng cách chụp X-quang hoặc các xét nghiệm hình ảnh khác để đảm bảo u không phát triển thêm hoặc gây biến chứng.

Phương pháp này thường được áp dụng cho những u nhỏ, không gây đau đớn hoặc không làm suy yếu cấu trúc xương.

Phẫu thuật

Nếu u xương lành tính gây đau đớn, làm yếu xương hoặc có nguy cơ gây gãy xương, phẫu thuật có thể là lựa chọn điều trị. Phẫu thuật sẽ giúp loại bỏ khối u và phục hồi cấu trúc của xương.

Tùy vào loại u và vị trí, bác sĩ sẽ quyết định phương pháp phẫu thuật phù hợp, có thể là phẫu thuật cắt bỏ toàn bộ hoặc cắt bỏ một phần của u.

Các loại u như u xương vỏ (Osteoid osteoma) hoặc u xương sụn (Chondroma) thường được điều trị bằng phẫu thuật loại bỏ khối u.

Điều trị bằng tia xạ (Radiotherapy)

Trong một số trường hợp hiếm, khi u xương lành tính không thể phẫu thuật hoặc nằm ở vị trí khó tiếp cận, xạ trị có thể được sử dụng để làm giảm kích thước của u. Tuy nhiên, điều này ít được sử dụng đối với u xương lành tính vì u thường không có khả năng di căn.

Xạ trị có thể giúp giảm đau hoặc làm giảm sự phát triển của u.

Điều trị đau (Chăm sóc giảm đau)

Nếu u xương lành tính gây đau, bác sĩ có thể kê đơn thuốc giảm đau (như thuốc chống viêm không steroid - NSAIDs) để kiểm soát cơn đau, đặc biệt là trong trường hợp u xương dạng vôi (Osteoid osteoma).

Nếu cơn đau kéo dài hoặc trở nên nghiêm trọng, các biện pháp điều trị khác có thể bao gồm tiêm corticosteroid hoặc thuốc giảm đau mạnh hơn.

Điều trị vật lý trị liệu

Nếu u xương gây ảnh hưởng đến chức năng vận động hoặc dẫn đến yếu cơ, vật lý trị liệu có thể giúp cải thiện sức mạnh cơ bắp và phục hồi khả năng di chuyển.

Các bài tập vật lý trị liệu có thể được hướng dẫn để giúp bệnh nhân duy trì sự linh hoạt và giảm nguy cơ bị biến chứng như teo cơ hoặc giảm chức năng vận động.

Sử dụng thuốc đặc biệt (điều trị hóa học hoặc sinh học)

Trong những trường hợp đặc biệt, như u xương có sự phát triển nhanh hoặc có dấu hiệu thay đổi thành khối u ác tính, bác sĩ có thể cân nhắc sử dụng các loại thuốc hóa học hoặc thuốc sinh học để ngừng sự phát triển của u.

Điều trị hỗ trợ

Đối với những bệnh nhân có u xương lành tính gây ra các biến chứng như gãy xương, các biện pháp hỗ trợ như nẹp, bó bột, hoặc phẫu thuật thay thế khớp có thể được áp dụng để hỗ trợ quá trình điều trị và phục hồi.

DS. Nguyễn Hoàng Long (Thọ Xuân Đường)