Theo truyền thống, cỏ ba lá đỏ được sử dụng để cân bằng hormone và giảm sự tích tụ chất nhầy trong khoang miệng và mũi. Có một số bằng chứng cho thấy isoflavone cỏ ba lá đỏ cũng có thể giúp điều trị các triệu chứng mãn kinh như bốc hỏa và đổ mồ hôi đêm, cải thiện mật độ khoáng chất của xương và giảm nguy cơ loãng xương và các vấn đề liên quan đến tim, như cholesterol cao và huyết áp cao.

Cỏ ba lá đỏ nhìn chung an toàn với hầu hết mọi người và có tác dụng tương đối nhanh, có khả năng dẫn đến những thay đổi tích cực về ham muốn tình dục, tâm trạng, giấc ngủ, sức khỏe làn da và xương trong vòng vài tháng sử dụng.

Cỏ ba lá đỏ là gì?

Cỏ ba lá đỏ (Trifolium pratense L.), còn có thể gọi là chẽ ba đỏ là một loại cây thuộc họ thực vật Fabaceae (họ Đậu). Nó được sử dụng để làm một loại thực phẩm bổ sung thảo dược có thể có một số tác dụng tăng cường miễn dịch và nội tiết tố tích cực, đặc biệt là đối với phụ nữ sau mãn kinh.

Theo truyền thống, cây cỏ ba lá đỏ được dùng dưới dạng trà và thuốc sắc, ngày nay nó thường được dùng để chiết xuất để bào chế các dạng sản phẩm như viên nang.

Nghiên cứu cho thấy cỏ ba lá đỏ hoạt động như một chất lợi tiểu tự nhiên, nghĩa là nó làm tăng sản xuất nước tiểu và cân bằng mức chất lỏng trong cơ thể. Người ta cũng tin rằng nó cải thiện chức năng miễn dịch bằng cách giúp cơ thể loại bỏ chất thải dư thừa, chất nhầy (hoạt động như chất long đờm) và độc tố có thể tích tụ trong cơ thể. Ngoài ra, nó có thể giúp hỗ trợ chức năng của gan, phổi, hệ thống xương và các cơ quan tiêu hóa.

Tuy nhiên, cỏ ba lá đỏ không phải là thuốc và không có tác dụng với tất cả mọi người sử dụng. Cũng có thể có sự khác biệt về tỷ lệ hấp thụ giữa các cá nhân, ảnh hưởng đến hiệu quả của thuốc.

Cỏ ba lá đỏ có làm tăng estrogen không? Lợi ích của cỏ ba lá đỏ là do các thành phần hóa học hoạt tính của nó, đặc biệt là isoflavone, là hóa chất có nguồn gốc thực vật tạo ra tác dụng giống như estrogen trong cơ thể.

Các isoflavone chính được tìm thấy trong cỏ ba lá đỏ bao gồm genistein, daidzen, formononetin và biochanin. Chúng mô phỏng chặt chẽ tác dụng của estrogen tự nhiên mà cả nam giới và phụ nữ sản xuất.

Mặc dù tình trạng dư thừa estrogen do rối loạn nội tiết là mối lo ngại lớn đối với nhiều người hiện nay, nhưng tình trạng thiếu hụt estrogen cũng gây ra vấn đề.

Cùng với các hợp chất gọi là coumestrol và flavonoid, isoflavonoid từ cỏ ba lá đỏ là hoạt chất chính của phytoestrogen, nghiên cứu đã chỉ ra rằng chúng có liên quan đến xương chắc khỏe hơn ở người lớn tuổi và giảm nguy cơ mắc một số loại ung thư ở phụ nữ cũng như hỗ trợ sức khỏe tuyến tiền liệt ở nam giới.

Isoflavone có đặc tính giống estrogen do kích hoạt thụ thể estrogen. Chúng được tiêu thụ với số lượng lớn ở nhiều nhóm dân số khỏe mạnh, chẳng hạn như những người sống ở Nhật Bản, những người ăn nhiều isoflavone tự nhiên từ các sản phẩm đậu nành lên men và các thực phẩm lên men khác.

Một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng cỏ ba lá đỏ cũng có thể mang lại lợi ích cho nam giới, vì những người đàn ông có nồng độ kháng nguyên đặc hiệu tuyến tiền liệt cao/tuyến tiền liệt phì đại khi bổ sung chiết xuất cỏ ba lá đỏ có thể cải thiện chức năng gan, chức năng tình dục và chất lượng cuộc sống.

Mặc dù thường không được dùng để cung cấp nhiều chất dinh dưỡng thiết yếu, cỏ ba lá đỏ cũng là nguồn cung cấp nhiều loại vitamin, khoáng chất và chất điện giải khác nhau, bao gồm calci, crom, magie, vitamin B, vitamin C…

Lợi ích sức khỏe của cỏ ba lá đỏ

Có thể giúp giảm các triệu chứng mãn kinh

Cỏ ba lá đỏ có thể giúp làm giảm các triệu chứng mãn kinh như thế nào? Isoflavone có thể có tác dụng tích cực trong việc làm giảm các triệu chứng liên quan đến tình trạng mất estrogen như bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm, khó ngủ, tăng cân, loãng xương, gãy xương, các vấn đề về tim mạch và viêm khớp.

Kết quả nghiên cứu kiểm tra tác dụng của cỏ ba lá đỏ trong điều trị các triệu chứng mãn kinh có phần trái chiều, nhưng nhiều nghiên cứu cho thấy các triệu chứng được cải thiện trong vòng vài tháng mà không có nhiều tác dụng phụ không mong muốn.

Một báo cáo được in trên Tạp chí Quốc tế của Hiệp hội Nội tiết Phụ khoa  giải thích rằng một kết quả bất ngờ của nghiên cứu Sáng kiến ​​Sức khỏe Phụ nữ là các nhà nghiên cứu nhận ra rằng hầu hết các phương pháp điều trị bằng hormone thông thường dành cho phụ nữ mãn kinh đều có tác dụng phụ và biến chứng không mong muốn, do đó, ngày càng có nhiều sự quan tâm đến các lựa chọn thay thế, tự nhiên để giảm bớt tình trạng mãn kinh.

Một trong những công dụng phổ biến nhất của cỏ ba lá đỏ là điều trị chứng bốc hỏa. Một phân tích tổng hợp năm 2016 đã kết luận rằng “việc sử dụng cỏ ba lá đỏ có thể làm giảm tần suất bốc hỏa, đặc biệt là ở những phụ nữ bị bốc hỏa nghiêm trọng (≥ 5 lần mỗi ngày)”.

Một nghiên cứu ngẫu nhiên, mù đôi đã đánh giá tác dụng của phytoestrogen, bao gồm isoflavone cỏ ba lá đỏ (80mg mỗi ngày), đối với phụ nữ mãn kinh so với giả dược trong 90 ngày. Sau khi các nhóm ban đầu hoàn thành quá trình điều trị, những phụ nữ này được chuyển sang điều trị ngược lại trong 90 ngày nữa để so sánh kết quả.

Kết quả cho thấy việc bổ sung cỏ ba lá đỏ làm giảm đáng kể tỷ lệ của nhiều triệu chứng mãn kinh, chẳng hạn như bốc hỏa và đổ mồ hôi đêm, và có tác động tích cực đến tế bào học âm đạo, tổng lượng cholesterol trung bình, lipoprotein-cholesterol mật độ thấp và mức triglyceride. Cholesterol và triglyceride chỉ thấp hơn một chút so với giả dược, nhưng các triệu chứng đã giảm đủ để tác động đến chất lượng cuộc sống của phụ nữ.

Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng, trung bình, phụ nữ trưởng thành sử dụng chiết xuất cỏ ba lá đỏ sẽ thấy sức khỏe da đầu, tóc và da được cải thiện đáng kể sau 90 ngày sử dụng, bao gồm giảm các dấu hiệu lão hóa, mất collagen và tóc mỏng.

Một nghiên cứu khác được công bố trên Tạp chí Sản phụ khoa Quốc tế cho thấy cỏ ba lá đỏ có thể giúp làm giảm các triệu chứng như giảm ham muốn tình dục, tâm trạng, mất ngủ và mệt mỏi.

Đây là một trong những loại thực phẩm bổ sung cho thời kỳ mãn kinh được khuyến nghị nhiều nhất. Các loại thảo dược khác được sử dụng để làm giảm thời kỳ mãn kinh bao gồm đương quy, rễ cây mao lương và cây trinh nữ.

Giúp duy trì sức mạnh của xương

Nghiên cứu chứng minh rằng loại loãng xương phổ biến nhất là loại liên quan đến tình trạng thiếu hụt hormone buồng trứng trong thời kỳ mãn kinh. Do đó, cỏ ba lá đỏ là một sự bổ sung tuyệt vời đối với người bị loãng xương.

Nguy cơ mắc bệnh loãng xương ở phụ nữ tăng lên trong thời kỳ mãn kinh vì estrogen rất quan trọng đối với quá trình khoáng hóa xương. Phụ nữ tiền mãn kinh có mức estrogen thấp hoặc mật độ xương thấp cũng có thể được hưởng lợi từ việc bổ sung cỏ ba lá đỏ.

Các nghiên cứu sử dụng chuột cho thấy việc bổ sung isoflavone giúp cải thiện đáng kể hàm lượng khoáng chất trong xương, quá trình chuyển hóa xương, sức bền cơ học của xương chày, trọng lượng xương đùi và mật độ xương đùi, đồng thời ngăn ngừa sự gia tăng nồng độ phosphatase kiềm trong huyết thanh có thể gây ra tình trạng xương yếu.

Có khả năng giúp cải thiện sức khỏe tim mạch

Nồng độ estrogen thấp bất thường không chỉ làm tăng khả năng mắc bệnh loãng xương mà còn làm tăng nguy cơ tim mạch, đặc biệt là ở phụ nữ sau mãn kinh.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng cỏ ba lá đỏ có lợi cho sức khỏe động mạch, làm giảm nguy cơ xơ vữa động mạch (xơ cứng hoặc dày lên của động mạch), thúc đẩy lưu thông máu, có thể giúp kiểm soát cholesterol cao và thậm chí có thể giúp ngăn ngừa bệnh tim mạch vành.

Trong khi hầu hết các nghiên cứu kiểm tra tác động của cỏ ba lá đỏ đối với sức khỏe tim mạch đều được tiến hành trên động vật chứ không phải con người, nghiên cứu cho thấy cỏ ba lá đỏ có thể giúp bảo vệ chống lại bệnh tim nhờ isoflavone, có thể làm tăng cholesterol HDL "tốt", ngăn ngừa hình thành cục máu đông và tạo ra nhiều tính linh hoạt hơn trong động mạch.

Có thể làm giảm nguy cơ mắc một số bệnh ung thư

Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng isoflavone trong cỏ ba lá đỏ có vẻ giúp ngăn chặn các tế bào ung thư nhân lên hoặc phát triển ở chuột và cũng có thể gây ra apoptosis (chết theo chương trình). Các loại ung thư có khả năng bị ảnh hưởng nhiều nhất do sử dụng cỏ ba lá đỏ bao gồm các loại ung thư liên quan đến thay đổi nội tiết tố, chẳng hạn như ung thư tuyến tiền liệt, ung thư vú và ung thư nội mạc tử cung.

Mặt khác, vẫn còn nhiều điều cần tìm hiểu về cách cỏ ba lá đỏ và isoflavone liên quan đến việc phòng ngừa ung thư tự nhiên. Hiện tại, các chuyên gia chỉ ra rằng vẫn còn một số điều chưa biết khi nói đến việc hiểu tất cả các tác động của estrogen đối với ung thư vú, vì vậy những người có tiền sử hoặc nguy cơ cao mắc ung thư vú được khuyên không nên sử dụng cỏ ba lá đỏ cho đến khi có thêm nghiên cứu.

Có thể giúp điều trị viêm da

Có một số bằng chứng cho thấy isoflavone có thể hữu ích trong việc làm chậm các dấu hiệu lão hóa trên da, cũng như làm giảm các tình trạng viêm da.

Các nghiên cứu trong nhiều thập kỷ qua cho thấy tác dụng của cỏ ba lá đỏ đối với mức estrogen mang lại cho nó hầu hết các tiềm năng chống viêm, bảo vệ khỏi tia UV, tăng cường collagen và chữa lành vết thương. Ở người lớn tuổi, cỏ ba lá đỏ làm giảm tác động của lão hóa da do thiếu hụt estrogen và có thể giúp tăng cường sản xuất collagen.

Các báo cáo khác đã chỉ ra rằng lợi ích của cỏ ba lá đỏ đối với da bao gồm điều trị lâm sàng vết thương hoặc vết bỏng và cải thiện độ đàn hồi, độ dày và độ ẩm của da cộng với khả năng làm giảm sự xuất hiện của lỗ chân lông và các dấu hiệu lão hóa.

Theo một số nghiên cứu, nó đã được chứng minh là có thể tăng cường sức khỏe của da đầu và móng tay. Mặc dù các nghiên cứu còn hạn chế, một số phát hiện cho thấy rằng việc sử dụng các sản phẩm có chứa chiết xuất cỏ ba lá đỏ lên da đầu có thể làm tăng sự phát triển của tóc ở những người bị rụng tóc, đặc biệt là phụ nữ sau mãn kinh.

Có thể chống lại các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp

Chiết xuất và trà cỏ ba lá đỏ được sử dụng để phòng ngừa và điều trị các bệnh về đường hô hấp như ho gà, cảm lạnh, hen suyễn và viêm phế quản. Loại thảo dược này có thể giúp giảm khó chịu khi bị bệnh và có khả năng làm loãng đờm.

Vì nó có khả năng làm dịu cơn co thắt phế quản, cải thiện chất lượng giấc ngủ và giúp loại bỏ chất nhầy và dịch thừa ra khỏi hệ hô hấp, nên chúng ta nên thử ngay khi cảm thấy sắp bị ốm.

Rủi ro và tác dụng phụ

Vì cỏ ba lá đỏ chứa isoflavone bắt chước tác dụng của hormone estrogen khi chúng đi vào cơ thể, nên tính an toàn của cỏ ba lá đỏ ở những bệnh nhân ung thư vú hoặc ung thư nội mạc tử cung vẫn còn gây tranh cãi. Có khả năng loại thảo dược này có thể làm phức tạp thêm các tình trạng này và cản trở quá trình điều trị hoặc thậm chí tệ hơn là có khả năng làm tăng nguy cơ phát triển các tình trạng này ngay từ đầu.

Tuy nhiên, một đánh giá có hệ thống năm 2013 đã kết luận rằng “Việc tiêu thụ đậu nành có thể liên quan đến việc giảm nguy cơ mắc, tái phát và tử vong do ung thư vú… Việc tiêu thụ đậu nành theo chế độ ăn truyền thống của Nhật Bản có vẻ an toàn cho những người sống sót sau ung thư vú”.

Một số người cho biết họ gặp phải các tác dụng phụ giống estrogen khi dùng cỏ ba lá đỏ, chẳng hạn như đầy hơi, đau vú, thay đổi chu kỳ kinh nguyệt, thay đổi tâm trạng và đau đầu.

Mặt khác, cỏ ba lá đỏ có vẻ trung tính, an toàn hoặc thậm chí có lợi cho hầu hết mọi người. Bằng chứng ban đầu cho thấy việc sử dụng chiết xuất cỏ ba lá đỏ cụ thể (Promensil) hàng ngày trong một năm không làm tăng mật độ mô vú hoặc tăng nguy cơ ung thư vú, cũng không làm tăng khả năng phát triển ung thư nội mạc tử cung.

Có một số bằng chứng cho thấy isoflavone có thể góp phần gây ra các vấn đề về sinh sản ở một số loài động vật. Một số nghiên cứu đã liên kết lượng isoflavone cao với tình trạng suy giảm khả năng sinh sản và các biến chứng, chẳng hạn như bệnh gan do các hoạt động giống estrogen. Tuy nhiên, ở liều lượng nhỏ hơn có vẻ an toàn cho hầu hết người lớn không mang thai, cho con bú hoặc có nguy cơ cao mắc ung thư vú.

Cỏ ba lá đỏ cũng có thể làm tăng nguy cơ rối loạn chảy máu do tác dụng làm loãng máu ở những người có tình trạng đông máu bất thường hoặc vừa phẫu thuật. Nên tránh sử dụng loại thảo dược này trong những trường hợp này.

Liều dùng

Có thể tìm thấy các chất bổ sung cỏ ba lá đỏ ở dạng chiết xuất chuẩn hóa hoặc viên nang. Isoflavone trong các chất bổ sung cỏ ba lá đỏ rất mạnh, do đó cần liều lượng thấp hơn nhiều so với khi tiêu thụ toàn bộ loại thảo dược.

Các thử nghiệm lâm sàng, bao gồm cả những thử nghiệm được thực hiện với phụ nữ sau mãn kinh, đã sử dụng các liều lượng cỏ ba lá đỏ khác nhau để tạo ra các tác dụng tích cực một cách an toàn. Mặc dù liều lượng phụ thuộc vào mục đích sử dụng của chúng ta, nhưng các khuyến nghị như sau:

• Liều lượng lên đến 85mg isoflavone một lần mỗi ngày an toàn cho hầu hết người lớn sử dụng cỏ ba lá đỏ để hỗ trợ thay thế hormone. Tuy nhiên, liều lượng có thể dao động từ 40 - 160mg isoflavone mỗi ngày.
• Liều khởi đầu thông thường là 2 viên nang chứa 20 – 40mg miligam lá cỏ ba lá đỏ khô, uống 1 - 2 lần mỗi ngày. Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng uống 40mg trong 12 tuần có hiệu quả đối với các triệu chứng mãn kinh và sức khỏe làn da, và chỉ cần uống 20g trong 12 tuần cũng có hiệu quả trong việc cải thiện mật độ xương.
• Ở dạng cồn thuốc (1:5, 30% cồn), bắt đầu bằng cách uống 60 – 100 giọt 1 - 3 lần mỗi ngày.
• Đối với da (điều trị tại chỗ cho bệnh vẩy nến hoặc bệnh chàm), hãy sử dụng thuốc mỡ có chứa 10 – 15% cỏ ba lá đỏ và không bôi trực tiếp vào vết thương hở nếu không có hướng dẫn.

Hãy nhớ rằng nếu sử dụng cỏ ba lá đỏ hàng ngày có thể mất tới ba tháng để thấy được kết quả đầy đủ.

BS. Nguyễn Thùy Ngân (Thọ Xuân Đường)