Enzyme phân giải protein là loại hỗ trợ đặc biệt cho quá trình tiêu hóa. Chúng giúp tiêu hóa protein trong chế độ ăn uống, phân hủy chúng thành các đơn vị nhỏ hơn gọi là axit amin.

Nhìn chung, các enzyme này có nhiều vai trò, bao gồm:

• Hỗ trợ chức năng miễn dịch.
• Thúc đẩy quá trình chữa lành mô và phục hồi cơ.
• Hỗ trợ nhiều chức năng của hệ tiêu hóa.

Enzyme có thể được dùng dưới dạng thực phẩm bổ sung và tốt hơn nữa là chúng cũng có thể được tìm thấy tự nhiên trong một số loại thực phẩm.

Enzyme phân giải protein là gì?

Enzyme phân giải protein được định nghĩa là một nhóm các enzyme phá vỡ các phân tử protein dạng chuỗi dài thành các đoạn ngắn hơn (peptit) và cuối cùng thành các thành phần của chúng, các axit amin. Đôi khi enzyme phân giải protein được gọi là protease, proteinase hoặc peptidase.

Đường tiêu hóa sản xuất một số loại enzyme thiết yếu. Các loại enzyme phân giải protein chính bao gồm:

• Exopeptidase hoạt động ở đầu các protein.
• Endopeptidases, có cơ chế xúc tác và hoạt động ở nhiều vị trí khác nhau. Ví dụ về endopeptidases bao gồm pepsin, aspartic, cysteine, glutamic, metalloendopeptidases,  serine và  threonine  endopeptidases.

Enzym phân giải protein có ở nhiều loài khác nhau, bao gồm con người, vi khuẩn, vi khuẩn cổ, tảo, một số loại virus, thực vật và nhiều loài động vật.

Vậy tại sao lại khó để có được những enzyme rất cần thiết này từ chế độ ăn uống? Khi chúng ta ăn những thực phẩm đã được nấu chín hoặc chế biến, chúng ta sẽ mất đi hiệu quả của những enzyme này.

Đây là lý do tại sao nhiều người thấy cần phải sử dụng thực phẩm bổ sung trong hoặc giữa các bữa ăn.

Mặc dù các loại enzyme tiêu hóa và phân giải protein có sẵn dưới dạng thực phẩm bổ sung tiện lợi, nhưng cách tốt nhất để bổ sung các enzyme rất cần thiết này vẫn là ăn trái cây và rau củ nguyên quả tươi vì chúng không chỉ cung cấp enzyme tiêu hóa mà còn cung cấp chất chống oxy hóa, vitamin, chất điện giải và nhiều chất khác.

Chức năng và các loại enzyme phân giải protein

Theo Tiến sĩ Lauralee Sherwood, có 3 loại enzyme phân giải protein: Trypsinogen, chymotrypsin và procarboxypeptidase, được tiết ra ở dạng không hoạt động. Sau đó, có một số tác nhân kích hoạt từng loại.

Mỗi loại enzyme phân giải protein này tấn công các liên kết peptide khác nhau và khi protein được chuyển thành axit amin tự do, chúng sẽ dễ dàng được hấp thụ bởi các tế bào thành ruột.

Chức năng của enzyme phân giải protein là gì?

Cơ thể con người cần cả enzyme toàn thân, là enzyme hỗ trợ các hệ thống điều hòa và truyền thông tin khác nhau của cơ thể, và enzyme tiêu hóa cụ thể giúp phân hủy nhiều chất dinh dưỡng khác nhau.

Trong cuốn “The Complete Book of Enzyme Therapy”, tác giả giải thích rằng enzyme gây ra các phản ứng sinh học trong cơ thể và có thể được sử dụng nhiều lần, không giống như vitamin và khoáng chất.

Chúng cần thiết cho mọi hoạt động hóa học diễn ra trong cơ thể chúng ta. Hệ tiêu hóa, hệ miễn dịch, máu, gan, thận, lá lách và tuyến tụy cũng như khả năng nhìn, suy nghĩ, cảm nhận và thở tất cả đều phụ thuộc vào enzyme.

Sản phẩm cuối cùng tạo ra từ hoạt động của enzyme phân giải protein là hỗn hợp các chuỗi peptide nhỏ và axit amin. Chất nhầy do các tế bào ruột tiết ra bảo vệ thành ruột non khỏi sự tiêu hóa của các enzyme phân giải protein được kích hoạt.

Các enzyme phân giải protein này còn được gọi là protease. 3 loại protease chính là pepsin, trypsin và chymotrypsin.

Enzym protease có tác dụng phân hủy protein có trong thịt, gia cầm, cá, các loại hạt, trứng và pho mát.

Người ta tin rằng chúng có ích cho những người bị dị ứng thực phẩm hoặc những người gặp khó khăn trong việc tiêu hóa protein.

Những lợi ích của enzyme phân giải protein

Giúp kiểm soát tình trạng viêm và tối ưu hóa lưu lượng máu

Cuối cùng, các enzyme phân giải protein là những chất điều chỉnh và điều biến thiết yếu cần thiết để phản ứng với căng thẳng trong cơ thể. Khi cơ thể chúng ta bị căng thẳng, điều đó sẽ tạo ra tình trạng viêm, và tình trạng viêm là gốc rễ của hầu hết các bệnh.

Các enzyme này giúp cơ thể chúng ta phản ứng với tình trạng viêm bằng cách hoạt động để bảo vệ.

Theo nghiên cứu, các enzyme phân giải protein giúp điều chỉnh quá trình viêm thông qua nhiều cơ chế khác nhau, bao gồm giảm sưng niêm mạc, giảm tính thấm mao mạch và hòa tan các mảng fibrin hình thành cục máu đông và vi huyết khối.

Bằng cách giảm độ nhớt (độ đặc) của máu, các enzyme cải thiện sự lưu thông. Do đó, điều này làm tăng nguồn cung cấp oxy và chất dinh dưỡng đến và vận chuyển các sản phẩm chất thải có hại ra khỏi mô bị chấn thương.

Enzym phân giải protein cũng giúp phân hủy protein huyết tương và mảnh vụn tế bào tại vị trí chấn thương thành các mảnh nhỏ hơn. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho chúng đi qua hệ thống bạch huyết, giúp giải quyết tình trạng sưng nhanh hơn, do đó làm giảm đau và khó chịu ở xương và khớp bị ảnh hưởng.

Điều này có nghĩa là enzyme phân giải protein có lợi trong điều trị viêm xương khớp. Ngoài ra, chúng còn có thể giúp các vận động viên phục hồi nhanh hơn sau các buổi tập luyện và thi đấu vất vả.

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng bromelain, papain, pancreatin, trypsin, chymotrypsin và rutin đều hoạt động như chất điều hòa và điều chỉnh thiết yếu của phản ứng viêm.

Giúp ngăn ngừa xơ vữa động mạch và bệnh tim do tiểu đường

Papain, một loại enzyme phân giải protein có trong đu đủ, có thể rất hữu ích trong việc ngăn ngừa xơ vữa động mạch và bệnh tim do tiểu đường. Đu đủ cũng là nguồn tuyệt vời của các chất chống oxy hóa mạnh mẽ như vitamin C và vitamin A (thông qua nồng độ carotenoid phytonutrients pro-vitamin A).

Các chất dinh dưỡng này giúp ngăn ngừa quá trình oxy hóa cholesterol. Chỉ khi cholesterol bị oxy hóa thì nó mới có thể bám vào và tích tụ trong thành mạch máu, tạo thành các mảng bám nguy hiểm có thể gây ra các cơn đau tim hoặc đột quỵ.

Một cách mà vitamin C trong chế độ ăn uống có thể phát huy tác dụng này là thông qua sự kết hợp của nó với một hợp chất gọi là paraoxonase, một loại enzyme ức chế quá trình oxy hóa cholesterol LDL và cholesterol HDL. Một nghiên cứu được công bố trên Molecular Imaging đã xác nhận rằng các enzyme phân giải protein chứng minh tác dụng điều trị chống xơ vữa động mạch.

Có thể làm giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh viêm ruột và viêm loét đại tràng

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc sử dụng một số enzyme phân giải protein giúp giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh viêm ruột và gây thuyên giảm viêm loét đại tràng. Trung tâm Thông tin Công nghệ sinh học Quốc gia tuyên bố rằng trong một số nghiên cứu, việc uống 5mg bromelain mỗi ngày làm giảm đáng kể sự phát triển và mức độ nghiêm trọng của bệnh viêm ruột.

Trong một nghiên cứu, bromelain cũng được báo cáo là có thể giúp thuyên giảm bệnh ở bệnh nhân bị viêm loét đại tràng kháng thuốc.

Làm sạch hệ thống miễn dịch

Trong số các hoạt động quan trọng của enzyme phân giải protein là sự gia tăng hiệu lực của các tế bào tiêu diệt tự nhiên. Còn được gọi là tế bào lympho, các tế bào tiêu diệt tự nhiên có khả năng liên kết với một số tế bào khối u và tế bào bị nhiễm virus để tiêu diệt chúng.

Enzym phân giải protein cũng có thể phân hủy các tác nhân gây bệnh có thể ức chế chức năng miễn dịch bình thường.

Trong khi phức hợp miễn dịch là một phần bình thường của phản ứng miễn dịch, khi chúng xuất hiện quá nhiều, chúng có thể là nguyên nhân gây ra một số bệnh thận, viêm dây thần kinh và một số bệnh thấp khớp, bao gồm cả viêm khớp dạng thấp.

Bằng chứng cho thấy trypsin, papain và các enzyme phân giải protein khác có thể phá vỡ các phức hợp miễn dịch gây bệnh hiện có và thậm chí ngăn ngừa sự hình thành của chúng ngay từ đầu, tăng cường dẫn lưu bạch huyết. Điều này mang lại hiệu ứng kích thích hệ thống miễn dịch, nghĩa là enzyme phân giải protein là chất tăng cường hệ thống miễn dịch tự nhiên.

Điều này khiến chúng có khả năng mang lại lợi ích cho những người mắc các bệnh liên quan đến mức độ phức hợp miễn dịch hoặc bệnh tự miễn cao, viêm khớp dạng thấp, lupus, xơ cứng bì và đa xơ cứng, chưa kể đến cảm lạnh thông thường và các bệnh nhiễm trùng khác.

Giúp chống lại ung thư

Mối liên hệ giữa enzyme phân giải protein và ung thư là gì? Các nghiên cứu cho thấy các chất dinh dưỡng có trong một số thực phẩm chứa enzyme phân giải protein đã được chứng minh là có ích trong việc ngăn ngừa một số loại ung thư, chẳng hạn như ung thư đại tràng. Ví dụ, chất xơ trong thực phẩm như đu đủ có khả năng liên kết với các độc tố gây ung thư trong đại tràng và ngăn chúng xâm nhập vào các tế bào đại tràng khỏe mạnh.

Các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm đã chỉ ra rằng các enzyme này có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của một số tế bào ung thư. Một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng các enzyme phân giải protein có một số lợi ích cho bệnh nhân ung thư, nhưng một số khác thì không.

Có đặc tính chống viêm đại tràng

Enzyme phân giải protein bảo vệ tế bào đại tràng khỏi tác hại của gốc tự do và có thể hỗ trợ hấp thụ chất dinh dưỡng trong cơ thể. Chúng không chỉ giúp cơ thể phân hủy và tiêu hóa protein mà một số nghiên cứu còn chỉ ra rằng chúng còn có đặc tính chống viêm có thể làm giảm sưng và viêm ở đại tràng.

Đặc biệt, điều này làm cho bromelain và papain đặc biệt hữu ích cho những người mắc bệnh Crohn hoặc bệnh celiac và loét.

Giúp chữa lành các mô bị tổn thương

Enzyme phân giải protein đóng vai trò quan trọng trong việc chữa lành mô bị tổn thương. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng các enzyme này hỗ trợ quá trình chữa lành tự nhiên của cơ thể bằng cách đẩy nhanh quá trình loại bỏ mô hoại tử và giảm viêm, có thể giúp điều trị các chấn thương như bong gân, căng cơ và phục hồi sau phẫu thuật.

Ví dụ, các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng các enzyme như bromelain và papain thúc đẩy quá trình phục hồi mô bằng cách điều chỉnh phản ứng miễn dịch và giảm các dấu hiệu viêm, rất quan trọng cho quá trình phục hồi và sửa chữa mô sau khi bị tổn thương.

Thúc đẩy phục hồi cơ bắp

Enzyme phân giải protein được biết đến là thúc đẩy phục hồi cơ nhanh hơn, đặc biệt là sau khi tập luyện cường độ cao. Chúng giúp phân hủy protein trong các mô cơ bị tổn thương, đẩy nhanh quá trình phục hồi và giảm đau nhức.

Trong một nghiên cứu, các vận động viên dùng enzyme phân giải protein sau khi tập thể dục báo cáo rằng họ ít bị đau cơ hơn và phục hồi nhanh hơn so với nhóm dùng giả dược. Các enzyme như trypsin và chymotrypsin được ghi nhận cụ thể về hiệu quả trong việc giảm viêm cơ, điều này rất cần thiết để tái tạo cơ nhanh hơn.

Có khả năng giảm chảy máu sau phẫu thuật nha chu

Các enzyme phân giải protein đã cho thấy hiệu quả trong việc giảm chảy máu và viêm sau phẫu thuật nha chu. Các enzyme như bromelain và serrapeptase có tác dụng chống viêm và chống phù nề giúp kiểm soát chảy máu và sưng sau phẫu thuật.

Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Quốc tế về Phẫu thuật Miệng và Hàm mặt đã nhấn mạnh rằng những bệnh nhân được điều trị bằng enzyme phân giải protein sau các thủ thuật nha chu ít chảy máu hơn và phục hồi nhanh hơn, cho thấy những enzyme này có thể có lợi trong các quy trình phục hồi sau phẫu thuật răng.

Giúp giảm đau và các triệu chứng viêm xương khớp

Enzyme phân giải protein có thể làm giảm đau và các triệu chứng của bệnh viêm xương khớp. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng các enzyme như bromelain và trypsin giúp giảm viêm khớp và cải thiện khả năng vận động, rất có giá trị trong việc kiểm soát cơn đau do viêm xương khớp.

Một nghiên cứu lâm sàng cho thấy sự kết hợp enzyme phân giải protein làm giảm đáng kể mức độ đau ở bệnh nhân viêm xương khớp, tương đương với NSAID truyền thống nhưng ít tác dụng phụ hơn. Điều này cho thấy enzyme phân giải protein có thể là giải pháp thay thế an toàn hơn để kiểm soát cơn đau lâu dài ở bệnh nhân viêm xương khớp.

Bảo vệ chức năng thận

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng các enzym phân giải protein có thể đóng vai trò bảo vệ chức năng thận, đặc biệt là bằng cách giảm sự tích tụ protein trong thận, có thể dẫn đến viêm và tổn thương.

Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng các enzyme cụ thể như nattokinase có thể giúp giảm nguy cơ mắc các vấn đề liên quan đến thận bằng cách phá vỡ các chất lắng đọng protein và cải thiện lưu lượng máu. Một số nghiên cứu đã lưu ý rằng việc bổ sung enzyme giúp giảm các cytokine gây viêm trong thận, có khả năng bảo vệ chống lại sự tiến triển của bệnh thận mãn tính.

BS. Nguyễn Thùy Ngân (Thọ Xuân Đường)